ایران شناسی

تولد ایران

از ترکیب اقوام آریایی و اقوام کهنی که پیش از آریایی‌ها در فلات ایران ساکن بودند ملتی به‌وجود آمد که در طول هزاران سال ، فرهنگ و مدنیتی شاخص ، سلسله‌ای از امپراتوری‌های بزرگ و تمدنی تأثیرگذار را در جهان کهن به وجود آوردند . این ملت با بهره‌گیری از میراث تمدن‌های کهن‌تر از خود نظیر بابل ، اورارتو ، آشور و ایلام ، کشوری بزرگ را بنیان افکند .اوج شکوفایی این تمدن در روزگار هخامنشیان بود . در این زمان ، گسترده‌ترین حکومتی که تا آن روزگار ، جهان به خود دیده بود بنیان گذاشته شد . کشوری قدرتمند با سیستم‌های اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی مدون و فراملیتی که بعدها الگویی برای بازماندگان اسکندر و رومیان شد و جامعه‌ی انسانی را از عصر حکومت‌های محلی کوچک به دوران پرشکوه جوامع چندملیتی هدایت کرد. گستردگی قلمرو و تنوع اعجاب‌آور اقوامی که زیر پرچم هخامنشیان می‌زیستند ، از یک سو موجب اختراع شیوه‌های نوینی در ارتباطات ، دیوان‌سالاری و مبادلات اقتصادی شد و از دیگر سو نگاه انسان را به معنای فرهنگ و باورهای دینی و قومی دگرگون ساخت . چنین بود که ایرانیان برای نخستین بار منشور حقوق بشر را در دو هزاروپانصد سال پیش به فرمان کوروش تدوین کردند و نشان دادند که چگونه می‌شود در برابر هر اندیشه ، باور و فرهنگی بردباری و رواداری داشت . قوانین مدنی و قضایی ایران نیز در این دوران ، چنین نگاه باز و منعطفی را به خوبی آشکار می‌سازد . قوانینی که ضمن پیروی از سیاست‌های کلی حکومت هخامنشیان ، امکان آزادی‌های فردی ، قومی و آیینی را برای تمامی اقوام امپراتوری محترم می‌شمرد. تاریخ‌دانان ، بسیاری از تحولات بزرگ بشری را به ایرانیان نسبت داده‌اند . «ریچارد فرای » شرق‌شناس وایران‌شناس برجسته آمریکایی ، رواج گسترده مبادلات بر مبنای پول و سکه رابه داریوش هخامنشی نسبت می دهد ، چرا که تا قبل از آن ،اگرچه پول وجود داشته‌ اما عمدة مبادلات به صورت جنس به جنس بوده است . این پژوهشگر معتقد است که قوانین و ساختار منظم حکومتی ایران باستان چنان دقیق و هوشمندانه بوده است که حتی فیلسوفانی یونانی ، بارها بدان اشاره می‌کردند و روش‌های تربیتی و ساختارهای اجتماعی ایرانیان را می‌ستودند . بنابر پژوهش‌های انجام شده قانون و حقوق رومی که بنیانی برای تمدن نوین غرب به شمار می‌رود ، به نوعی برگرفته از قوانین ایرانیان درعصر هخامنشیان بوده است . عصر باستان به پایان رسید و دوران تازه‌ای در تاریخ ایران آغاز شد ، نور الهام بخش اسلام بر ایران تابیدن گرفت ، آموزه‌های اسلامی با فرهنگ ایرانی در آمیخت و تمدن تازه اما نیرومندی از دل آن برخاست . در این عصر نوین هرچند دیگر از آن امپراتوری‌های مقتدر ایرانی خبری نبود ، اما ایرانیان در سایه اسلام گنجینه‌ی عظیمی از دانش ، فن‌آوری ، هنر و معرفت را برای جهانیان فراهم آورند ، که گسترش و بازتاب آن در غرب ، زمینه‌های رنسانس و آغاز عصر خردورزی را باعث شد. دوره‌ی اسلامی در ایران یکی از درخشان‌ترین فصول تاریخ جهان است . این فصل از تاریخ ایران را فوجی از شاعران و سخنوران جهانی ، فلاسفه ، حکیمان و دانشمندان بزرگ پربار کرده‌اند . پیچیدگی و عظمت این عصر را می‌توان در معماری اسلامی ایران مشاهده کرد . آنجا که آمیزه‌ای از شکوه گنبد و مناره‌های بلند و دریایی از ظرافت‌های خطاطی و اسلیمی در کاشی‌کاری ، آجرتراشی و گچبری‌های مساجد متجلی شده است.

ایران سرزمین خرد

ابن‌خلدون دانشمند بزرگ اسلامی که ساکن شمال آفریقا و حدود مغرب و اندلس بوده است ، نکته‌ی مهمی را درباره‌ی مدنیت و جوهر قدرت ایرانیان بیان می‌کند او در تقسیم‌بندی حکومت‌ها و تمدن‌ها در جهان ، برترین و ماندگارترین دسته را حکومت‌های عقل‌گرا می‌نامند . او به عنوان نمونه ، از ایرانیان نام می‌برد . جالب آن است که خاستگاه ابن‌خلدون ، تا پیش از اسلام در سیطره‌ی حاکمیت روم بوده است و این دانشمند با فرهنگ و تمدن رومی به خوبی آشنا است . با این حال نمونه‌ای از حاکمیت خرد و عقل در جامعه را ایران می‌داند .

ایران و زبان پارسی

زبان پارسی یکی از کهن‌ترین زبان‌های زنده‌ی دنیا است که ریشه‌های آن تا دورترین اعصار تاریخ مدنیت انسانی امتداد یافته است . این زبان بستر شکوفایی برخی از بزرگ‌ترین تمدن‌های باستانی بوده و در پی هجوم سهمگین بیگانگان ، زبان‌های گوناگونی را در دل خود حل کرده است . بسیاری از شاهکارهای جاودانه‌ی ادبی با آن نوشته شده اند و تا قرن‌ها فراگیرترین زبان بین‌المللی مشرق زمین بوده و دامنه‌های نفوذش از مرکز اروپا تا باختر دور بوده است . شاهد این مدعا نسخ متعددی از شاهکار‌های ادبی پارسی است که از خاور دور تا قلب اروپا برجای مانده است.

هر کجا که مسافری بر خاک ایران پای گذارد نشانی، ردی از آنچه ما به آن می بالیم، به چشم خواهد دید. بناهای شکوهمند، هنرهای ظریفه و طبیعت چشم نواز همة آنچه هستند که تاریخ نگاران، سیاحان و هنرمندان در آثار خود بدان پرداخته‌اند. مجال پرداختن به همه ی این آثار در این فرصت کوتاه وجود ندارد،اما افتخار است ،اما از میان هزاران هزاراثر تاریخی ایران، به 8 اثرآن خواهیم پرداخت، که عبارتند از: چغازنبیل، تخت جمشید، پاسارگاد، بیستون، تخت سلیمان، ارگ بم، گنبد سلطانیه ومیدان نقش جهان. علت انتخاب این آثار بدان جهت است که این آثار در لیست میراث جهانی یونسکو قرار دارند. یونسکو ( UNESCO ) سازمانی آموزشی، علمی و فرهنگی ( United Nations Educational Scientific & Cultural ) وابسته به سازمان ملل متحد بوده که در سال 1945 تشکیل شده و 191 کشور عضو و مقر آن در پاریس است. میراث جهانی یونسکو(World Heritage Site ) نیز عهدنامه‌ای بین‌المللی است که در تاریخ 16 نوامبر 1972 به تصویب کنفرانس عمومی یونسکو رسیده است. موضوع آن حفظ آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی بشراست که اهمیت جهانی دارد و به همه انسان های روی زمین، بدون در نظر گرفتن نژاد، مذهب و مرزی خاص تعلق دارند. تا سال 2007 میلادی، تعداد 851 مکان از 142 منطقة جغرافیایی در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده‌ که، از این تعداد 660 مکان- فرهنگی، 166 مکان- طبیعی و 25 مکان- مختلط ( فرهنگی و طبیعی ) میباشند. این اماکن در 5 منطقة جغرافیایی قرار دارد: آفریقا، منطقه عربی ( شمال آفریقا و خاورمیانه )، آسیا- اقیانوس آرام ( آسیا، استرالیا و اقیانوسیه )،اروپا و آمریکای شمالی ( آمریکا و کانادا ) و آمریکای لاتین وحوزه کاراییب . معیارهای انتخاب یک اثر برای ثبت در میراث جهانی یونسکو: 1- اثرمورد نظر دستاورد یا شاهکار هنری منحصر به فرد، باشد که از نبوغ انسان نشآت گرفته است. 2- اثرمورد نظر نمایانگر تبادل ارزش های انسانی در محدوده زمانی و نیز یک حیطه فرهنگی خاص باشد ،بطوریکه این تبادل در راستای پیشرفت معماری ، بناهای یادمانی، برنامه ریزی شهری و طراحی مناظر اطراف باشد. 3- اثر مورد نظر شاهدی بی نظیر و یا حداقل استثنایی یک سنت فرهنگی خاص و یا تمدن از میان رفته باشد. 4- اثر مورد نظر نمونه برجسته یک بنا یا مجموعه ابنیه ای باشد که نمایانگر تحول در تاریخ بشر باشد. 5- اثر مورد نظر نمونه برجسته از یک سکونت گاه زیستی و یا تغییر کاربری که انسان در زمین و دریا ایجاد کرده بوده است، باشد. این اثر همچنین باید معرف یک یا چند فرهنگ در این زمینه و یا تعامل موجود بین انسان و محیط زیست او باشد. 6- اثر مورد نظر با رویدادها، سنن زنده، افکار و اعقاید ، وهمچنین با آثار هنری و ادبی واجد ارزش جهانی منحصربه فرد، به گونه ای ملموس و بی واسطه مرتبط باشد. 7- اثر مورد نظر یک پدیده طبیعی یا تلفیقی از طبیعت و هنر باشد. 8- اثر مورد نظر نشان دهنده مراحل تاریخی کره زمین و روند حیات، فرایندهای موجود درحال پیشرفت و شکل گیری زمین باشد. 9- اثر مورد نظر نمونه برجسته ای از فرآیندهای در حال پیشرفت زیست شناسی و بوم شناسی برای تکامل زمین، آبها و اکوسیستم شامل حیوانات و گیاهان باشد. 10- اثر مورد نظر به محلی ، علمی و حفاظتی امن و طبیعی برای حفاظت از تنوع بیولوژیکی برای آن دسته از جانوران منحصر به فرد که در حال انقراض اند باشد به لحاظ علمی و حفاظتی باشد. و اما هشت اثر ایرانی ثبت شده در میراث جهانی

گنبد سلطانیه