مقدمه

مدیریت دانش به فرآیند خلق، انتشار و بکارگیری دانش در سازمان اشاره دارد. هدف نهایی مدیریت دانش، شامل اشتراک دانش میان کارکنان به منظور ارتقاء ارزش افزوده دانش موجود در سازمان می باشد. حوزه مدیریت دانش شامل مفاهیم و اصولی است که توانایی بکارگیری و اشتراک دانش در موسسه را ارتقاء بخشیده ( نظیر تخصص ها، مهارت ها و تجربیات کارکنان) و نقش کلیدی درتوسعه و بهبود کیفیت، بهره وری و سود دهی سازمان ایفا می نماید.

مدیریت دانش مجموعه ای از روش‌ها است که ناظر بر کشف و بهره برداری ازمنابع ذهنی یک سازمان یعنی بهره برداری کامل از اذهان کلیه افراد سازمان می باشد. مدیریت دانش در مورد یافتن، آزاد سازی، تبادیل و سرمایه‌گذاری بر روی ارزشمندترین منبع سازمان یعنی تخصص و مهارت و روابط افراد یک سازمان با یکدیگر می باشد. درخلال دهه گذشته، این آگاهی روز افزون حاصل گردیده که سازمان ها باید سرمایه معنوی و ابزارهای فنی خود را به درستی مدیریت نمایند چرا که این سرمایه ها در قلمرو اطلاعات قرار دارند، یعنی باید افراد سیستم های اطلاعاتی، به صورت کارار به کار گرفته شوند. بنابراین مدیریت دانش به عنوان یک متدولوژی برای تولید، حفظ و بهره برداری ازانواع دانشی به کار می رود که هر سازمان در فعالیت های روزانه خود از آنها سود می جوید.

1-1- بیان موضوع

دانش مصنوعی نیست که امروزه یکباره به وجود آمده باشد. انسان در مسیر تاریخ تکاملی خود و تکامل اجتماعی ناشی از آن همواره تولید کننده دانش بوده است و از آن در ایجاد تغیر در جامعه استفاده نموده است. به هر حال این دانش به صورت ضمنی در جوامع مختلف بشری در دوران های مختلف آمده، ثبت شده و انتقال داده شده و خود باعث ایجاد تغییرات بعدی شده است ( سعیدی کیا، 1384):

دانش دارایی واقعی سازمان است. در گذشته سازمان ها این دارایی را تنها در جهت بهبود عملکرد شخصی خود مورد استفاده قرار می دادند. در حالیکه امروزه سازمان‌ها در تلاش برای به جریان انداختن دانش کلیه پرسنل در کلیه سطوح سازمانی می باشند، تا اهداف سازمان بیش از پیش مورد دستیابی قرار گیرد. این امر منجر به رواج دیدگاه جدیدی به نام مدیریت دانش در مباحث مدیریتی و زمینه های موضوعی مرتبط شده است.

مدیریت دانش به دنبال یافتن، آزاد سازی، تبادل و سرمایه‌گذاری بر روی ارزشمندترین منبع سازمان یعنی تخصص، مهارت و روابط افراد یک سازمان با یکدیگر می باشد. بنابراین مدیران دانش باید با ایجاد زمینه‌های مشارکتی درسازمان، زمینه را برای یادگیری افراد فراهم سازند و به افراد سازمان کمک کنند تا ایده‌های جدید تولید نموده و آنها را به نوآوری موفق تبدیل کنند.

بنابراین مدیریت دانش عبارت است از تلاش برای کشف دارای نهفته در ذهن افراد و تبدیل این گنج پنهان به دارایی سازمانی، به طوری که مجموعه وسیعی از افرادی که درتصمیم گیری‌های سازمان دخیل هستند به این ثروت دسترسی داشته باشند و از آن استفاده نمایند(Larry & prusak, 1999)

مقدمات مدیریت دانش کمک می کند که دانش و تجارب پنهان فردی، به دانش آشکار تبدیل شود. بدین ترتیب دانش در اختیار همگان قرار گیرد و از این طریق می توان سرمایه سازمان را افزایش داد.

درسالهای اخیر، مشارکت برق منطقه ای استان یزد با انبوهی از کارکنان مواجه بوده است که سالیان سال در امر تولید، انتقال و توزیع برق مشغول بوده اند و بازنشسته و یا در حال بازنشسته شدن هستند و اندوخته‌های گران بهای خود را که درطول سال‌ها اشتغال به دست آورده اند با خود می برند و آنچه از دانش و تجربیان افراد بازنشسته به جای مانده است چیزی نیست جز آنچه سینه به سینه نقل شده است. ولی آنچه مهم است این است که آیا می توان از طریق سازمان یک سیستم هماهنگ به وجود آورده که این دانش‌ها را شناسایی و جمع آوری کرده و در اختیار دیگر کارکنان قرار دهد.

به همین جهت این پروژه انتخاب شده که امکان سنجی اجرایی مدیریت دانش در سازمان برق منطقه ای یزد را به عنوان یک رویکرد جدید مطرح کرده و گام‌های اجرایی مدیریت دانش را در این سازمان مورد بررسی قرار دهد.

1-2- اهمیت و ضرورت موضوع

با کمی دقت به ماهیت سازمان‌های دولتی درخواهیم یافت که طی چند سال آینده بخش اعظمی ازکارمندان دولت بازنشسته خواهند شد که مشخصاً تعداد زیادی ازاین افراد از مدیران و متخصصان رشته ای مختلف هستند و در اختیار گرفتن و استفاده از دانش این افراد قبل از بازنشسته شدن آنها یکی از مخاطرات و مشکلات اصلی دولت ها است.

اطلاعات و دانش افراد مشغول به کار در سازمان ها یکی از منابع مهم هر سازمان است. این منابع سرمایه سازمان را تشکیل می دهند به طوریکه می توان ادعا نمود که سازمان های امروزی بدون داشتن نمی توانند خود را سامان دهند و به عنوان شرکتی پویا در محیط پر تلاطم امروزی خود را حفظ کنند. آنها به این واقعیت دست یافته اند که چه قدر با اهمیت است که بدانند که چه چیزهایی را می دانند و باید قادر باشند که ازدانش موجود حداکقر استفاده را ببرند که چه چیزهای را می دانند و باید قادر باشند که از دانش موجود حداکثر استفاده را ببرند. این دانش در جاهای مختلفی چون بانک‌های اطلاعاتی، پایگاه های دانش، در قفسه ها، کشوی میزها و در ذهن کارکنان و به طور کلی در تمام سطح سازمان پخش شده است.

بنابراین در سالهای اخیر مدیریت دانش سازمانی به عنوان یک زمینه بحث انگیز مطالعاتی مورد توجه بوده که بسیاری از مجریان، متخصصان دانشگاهی و مدیران را جذب کرده است.

در سازمان برق منطقه ای استان یزد علی رغم وجود امکانات زیر بنایی و فنی و همچنین افراد صاحب دانش و با تجربه در رشته های مختلف، کارکنان از طریق گفتگو اطلاعات خود را تبادل می کنند. این کار اتلاف منابع دانش و وقت را به دنبال دارد، به نحوی که مهندسان واحدهای اجرایی ممکن است برای حل مشکل یا مسئله ای خاص در رابطه با وظیفه هایی که به عهده دارند هفته ها وقت صرف کنند تا دانشی را که مشکل گشای آنها است، کسب کنند. حال آنکه اگر فرصت‌ها و امکانات لازم موجود باشد و از این امکانات به درستی استفاده شود می توانند بدون هدر دادن وقت در سریع ترین زمان از منبع مورد نظر، دانش مورد نیاز را کسب کنند. این امر اهمیت پیاده سازی مدیریت دانش و بها دادن به دانش سازمای را درسازمان مذکور مشخص می نماید.

علاوه بر آن ارزشمندترین دانش در سازمان در اختیار افراد است اما آنها تمایل به حفظ دانش خود دارند و مایل نیستند دیگران را در این دانش سهیم کنند چرا که نگران از دست دادن نفوذ و کنترل خود هستند. حال اگر در کارکنان این انگیزه به وجود آید که با اعتماد به دیگران و تبادل دانش خود با آنها نه تنها به موقعیت کاری آنها لطمه ای نمی خورد بلکه باعث تشویق و قدر دانی از آنها هم خواهد شد، آنها سعی در تبادل دانش خود با دیگران خواهند کرد و در نتیجه دانش در آن سازمان احیا خواهد شد. این امر اهمیت و ضرورت مطالعه زیر ساخت های مدیریت دانش و علی الخصوص بررسی آمادگی منابع انسانی سازمان‌ها در پذیرش مدیریت دانش را برای ما توجیه می کند (سعیدی کیا، 1384).

بنابراین مدیریت دانش به عنوان فعالیتی سازمانی درسازمان ها باید مورد استفاده قرار گیرد. هدف از این فعالیت سازمانی، ایجاد محیطی اجتماعی و زیر بنایی فنی است که بتوان در این محیط، دانش تولید نموده، به آن دسترسی داشته و دیگران را در استفاده از آن سهیم ساخت. پس به طور کلی می‌توان گفت مدیریت دانش به توسعه مستمر، ایجاد فرهنگ جدید، چگونگی یادگیری و فراگیری، جمع آوری دانش، اشاعه و تحلیل آگاهانه و جامع دانش درحیطه مدارک و مهارتهای فردی می پردازد که سبب کاهش هزینه ها و افزایش کارایی سازمان می شود( پروساک و دانپورت، 1383).

بنابراین نیاز همگان به دسترسی به دانش سازمانی همانند دیگر منابع و همچنین پالایش کردن این دانش و به روز نمودن آن اهمیت مدیریت دانش را نشان می دهد.

1-3- اهداف تحقیق

1- شناخت و تحلیل مفاهیم و مدل های مدیریت دانش.

2- بررسی زیر ساخت‌های مدیریت دانش.

3- تعیین نقش منابع انسانی در پیاده سازی مدیریت دانش.

4- تعیین نقش فرآیندهای سازمانی در پیاده سازی مدیریت دانش.

5- تعیین نقش فناوری سازمانی در پیاده سازی مدیریت دانش.

6- بررسی میزان آمادگی شرکت برق منطقه ای یزد در جهت پیاده سازی مدیریت دانش.

7- ارائه راهکارهای اصلاحی در شرکت برق منطقه ای یزد در مورد مدیریت دانش.

1-4- سؤالات اساسی تحقیق

1- مدیریت دانش چیست و مدل های به کارگیری آن کدامند؟

2- زیر ساخت خای مدیریت دانش چیست؟

3- نقش منابع انسانی در پیاده سازی مدیریت دانش چیست؟

4- نقش فرآیندهای سازمانی در پیاده سازی مدیریت دانش چیست؟

5- نقش فناوری سازمانی در پیاده سازی مدیریت دانش چیست؟

6-آمادگی شرکت برق منطقه ای یزد در رابطه با زیر ساخت منابع انسانی چه میزان است؟

7-آمادگی شرکت برق منطقه ای یزد در رابطه با زیر ساخت منابع انسانی چه میزان است؟

8-آمادگی شرکت برق منطقه ای یزد در رابطه با زیر ساخت فرآیند سازمانی چه میزان است؟

9-آمادگی شرکت برق منطقه ای یزد در رابطه با زیر ساخت فناوری سازمانی چه میزان است؟

10- راهکارهای اصلاحی برای پیاده سازی مدیریت دانش در شرکت برق منطقه ای یزد کدامند؟

1-5- فرضیات تحقیق

فرضیه اصلی :

1- در شرکت برق منطقه ای یزد از دیدگاه زیر ساخت منابع انسانی، آمادگی پذیرش مدیریت دنش وجود دارد.

فرضیه های فرعی :

1-1- در شرکت برق منطقه ای یزد “‌ آشنایی با مدیریت دانش ” وجود دارد.

1-2- در شرکت برق منطقه ای یزد “‌ عوامل انگیزش برای تبادل دانش ” وجود دارد.

1-3- در شرکت برق منطقه ای یزد “‌ عامل همگرایی فکری برای تبادل دانش ” وجود دارد.

1-4- در شرکت برق منطقه ای یزد “‌ عامل ابداع و ابتکار ” وجود دارد.

1-5- در شرکت برق منطقه ای یزد “‌ علاقه‌مندی به تبادل دانش ” وجود دارد.

1-6- در شرکت برق منطقه ای یزد “‌ احساس خود باوری برای تبادل دانش ” وجود دارد.

1-7- در شرکت برق منطقه ای یزد “‌ ارتباطات سازمانی ” وجود دارد.

1-8 در شرکت برق منطقه ای یزد “‌ باورهای ذهنی برای تبادل دانش ” وجود دارد.

1-6- واژه های عملیاتی

داده[1]: عبارت است از نقطه فاقد معنی در بعد زمان و مکان که هیچ اشاره ای به زمان یا مکان خاصی ندارد و بدون زمینه است و به همین خاطر فاقد رابطه معنادار با چیزهای دیگر می باشد. داده ها مواد خام، مشاهدات، حقایق و اعداد هستند که از آنها اطلاعات بدست می‌آید (‌داونپورت و پروساک، 1999).

اطلاعات[2] : زمانی حاصل می شود که بین داده ها در بعد زمانی و مکانی ارتباط ایجاد شود، این ارتباط می تواند بین داده ها یا داد‌ه‌ها بااطلاعات برقرار شود. بنابراین اطلاعات تا حدودی دارای زمینه است و اشخاص می تواند براساس تطابق داشته های قبلی خود آن را درک و تعبیر کنند ( دانپورت و پروساک، 1999).

دانش[3] : ترکیبی از اطلاعات، تجارب، ارزش ها و پیش زمینه های ذهنی و محیطی شخص است. دانش چرایی و علت پدیده‌ها را مورد نظر قرار می دهد، دائماً در حال تغییر است و از ترمیم اطلاعات مختلف، اطلاعات جدیدی را به وجود می آورد و به شخص قدرت تحلیل، ارزیابی و پیش بینی می دهد (Fleming, 1996).

مدیریت دانش[4] : عبارت است از تلاش برای کشف دارایی نفهته در ذهن افراد و تبدیل این گنج پنهان به دارایی سازمانی، به طوری که مجموعه وسیعی از افرادی که در تصمیم گیری‌‌های سازمان دخیل هستند به این ثروت دسترسی داشته باشند و از آن استفاده نمایند.(Lary & prusak, 1999) .

مدیریت اطلاعات[5] : عبارت است از استفاده مراحل و مهارت های مدیریتی و ابزارها و فناوری‌های مناسب در فرآیند تولید، فراهم‌آوری، سازماندهی، پردازش، اشاعه و بهره‌گیری از اطلاعات درون سازمانی و برون سازمانی به عنوان یک عنصر اصلی درسازمان برای دستیابی به اهداف و مقاصد سازمانی ( حسن زاده،1386).

زیر ساخت : اساس یا بنیان‌های لازم برای ایجاد یک نظام، سازمان یا سازه را زیر ساخت می‌گویند ( حسن زاده، 1386).

احساس خود باوری : درصدی است که شخص پس از تبادل دانش خود با دیگران احساس می کند که در سازمان خود نقش مفید و موثر دارد.

تعلق : درک شریک بودن و با هم بودن.

نگرش نسبت به تبادل دانش: درصدی که یک شخص نسبت به تبادل دانش خود با دیگران احساس مثبت دارد.

باور ذهنی : درصدی که فرد احساس می کند افراد دیگر از او انتظار دارند کاری را با توجه به شایستگی هایش به بهترین نحو انجام دهد.

مباحث فصول آینده

درفصل دوم با توجه به بررسی کتب مختلف و مقالات ارائه شده مرتبط با زمینه تحقیق و همچنین بررسی سایت های مختلفبررسی مباحث نظری مطرح می گردد. سپس در فصل سوم روش های گرد آوری اطلاعات مطرح شده و پایانی و روایی ابزار گرد آوری اطلاعات سنجیده می شود. در فصل چهارم با توجه به اطلاعات به دست آمده به تجزیه و تحلیل ارقام و اطلاعات پرداخته خواهد شد و در نهایت با توجه به تجزیه و تحلیل انجام شده در فصل پنجم به بیان نتایج تحقیق و ارائه پیشنهادات پرداخته می شود.

روش تحقیق

مقدمه :

برای انجام هر تحقیق به روش یا روشهایی نیاز است. این روش‌ها ممکن است از نوع روشهای فلسفی، مذهبی، مطالعه ای یا روشهای تجربی و علمی باشد. فرض تحقیق، کشف و پرده برداری از حقیقت است و جهت حصول این امر لازم است که از روشها، فنون و مهارتهایی استفاده شود. هدف از انتخاب روش تحقیق تعیین مناسب ترین روش برای بررسی موضوع حاضر است. در هر تحقیق انتخاب روش تحقیق به هدفها و ماهیت موضوع پژوهش و امکانات اجرایی آن بستگی دارد. بنابراین هنگامی می‌توان در مورد روش بررسی و انجام یک تحقیق تصمیم گرفت که ماهیت موضوع مورد پژوهش، هدفها و وسعت دامنه کار مشخص باشد. روش تحقیق مجموعه اقدامات و اعمال، اصول و قوانینی است که برای تحقیق علمی انجام می گیرد و طی آن، کلیه وسایل، ابزار و مجموعه مراحلی که برای جمع آوری اطلاعات و کیفیت بررسی آنها جت کشف حقایق مشخص می گردد.

در این فصل به تعیین روش تحقیق و توضیحاتی پیرامون جامعه آماری تحقیق، تعیین حجم نمونه مناسب و روش نمونه گیری پرداخته می شود. همچنین ابزار اندازه گیری، روایی و پایانی پرسشنامه تعیین شده و در خاتمه به معرفی روشهای آماری موردنظر پرداخته خواهد شد.

3-1- تعریف روش تحقیق

از لحاظ فلسفی مقصود از روش تحقیق مجموعه ابزارها تدبیری است که وصول به هدف نهایی و مطلوب را آسان می سازد و مقصود از روش علمی، همه راهها و شیوه هایی است که پژوهنده را از خطر محفوظ بدارد و رسیدن به حقیقت را برای وی امکانپذیر سازد (هومن، 1376).

روش تحقیق آن است که محقق مشخص نماید چه شیوه ای را اتخاذ کند تا او را هر چه دقیق تر، آسان تر، ارزان تر و در دستیابی به پاسخ یا پاسخهایی برای پرسش یا پرسشهای تحقیقی مورد نظر کمک کند( نادری و نراقی، 1372).

روش تحقیق مجموعه ایی از قواعد، ابزار و راهی معین و نظام یافته برای بررسی واقعیت، کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکلا ت است ( حافظ نیا، 1377).

تحقیق مقابله فکر و اندیشه با واقعیت است و روش تحقیق را می توان روش جمع آوری اطلاعات تعریف نمود و یا به عبارت دیگر روش تحقیق مجموعه ای از قواعد، ابزار و راهی معتبر و نظام یافته برای بررسی واقعیت ها، کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکل است( نبوی، 1376).

پژوهش حاضر از آنجا که به بررسی وضع موجود می پردازد در قلمرو تحقیقات توصیفی قرار دارد و از آنجا که به بررسی رابطه زیر ساخت های مدیریت دانش درپذیرش مدیریت دانش و نحوه پیاده سازی مدیریت دانش در شرکت برق منطقه ای اصفهان از نظر کارشناسان و مدیران می پردازد از نوع همبستگی می باشد.

3-2- طرح تحقیق

طرح‌های مشهور پژوهش عبارتند از : تحقیق موردی، آزمایشگاهی، تجربی ، تحقیق میدانی و تحقیق کتابخانه ای برای درک بهتر به طور مختصر به توضیح هرطرح پژوهشی می‌پردازیم.

3-2-1- تحقیق موردی

تحقیق موردی بر روی زندگی واقعی انجام می شود و نشان دهنده بررسی و تجزیه و تحلیل عمیقی است که در مورد خاصی صورت می گیرد. از این گونه تحقیقات درباره فرد به گروه یا سازمان اطلاعات تفضیلی و کامل داده می شود.

3-2-2- تحقیق آزمایشگاهی

در تحقیق آزمایشگاهی یک محیط غیر واقعی به وسیله پژوهشگر ساخته می شود، پس پژوهشگر متغیر مستقلی را تحت شرایط کنترل شده، به وجود می آورد. سرانجام از آنجایی که وضع برای همه یکسان است، پژوهشگر می تواند نتیجه بگیرد که هرتغییری در متغیر وابسته رخ می دهد به خاطر تغییری است که در متغیر مستقل داده شده است.

3-2-3- تحقیق تجربی

تحقیق تجربی مشابه آزمایشگاهی است، با این تفاوت که تحقیق تجربی در یک سازمان واقعی به اجرا در می آید، محیط طبیعی از محیط آزمایشگاهی واقعی تر است. فراتر اینکه باید کنترل وجود داشته باشد و اگر کروه کنترل نباشد، کنترل ازدست خواهد رفت.

3-2-4- تحقیق کتابخانه ای

در تحقیق کتابخانه ای محقق با انجام یک تجزیه و تحلیل جامع می تواند از یک دیدگاه جامع به قابل اعتماد بودن دستاوردهای تحقیقات نگاه کند و سپس فرمولی را ارائه دهد که بتوان بدان وسیله عدم مغایرت آنها رابا نتایج حاصل ازآزمایشهای مشابه به اثبات رساند. اگر ثابت شود که نتایج حاصل با یکدیگر مغایر نیستند، محققین می توانند با اعتماد بیشتری میزان جهت صحت نتایج را اعلام و آنها را تعمیم دهند. این روش تحقیق راهی است برای ارائه شرح و تفصیل کلی که در برخی از تحقیقات کیفی می شود. فراتر اینکه، محقق در اجرای این روش می تواند متغیر تعدیل کننده بین متغیرهای وابسته و مستقل را تعیین نمایند.

3-2-5- تحقیق میدانی

در تحقیق میدانی یک نمونه از افراد مورد تحقیق انتخاب می شوند تا نماینده یک گروه بزرگ مورد آزمایش باشند، سپس با استفاده از پرسشنامه یا انجام مصاحبه این تحقیق انجام می‌شود، تا بدان وسیله داده هایی در رابطه با ویژگیهای خاصی که مورد نظر پژوهشگر می باشد جمع آوری شود. برای اینکه بتوان داده ها را به صورتی راحت ارزیابی، تجزیه و تحلیل و خلاصه کرد که باید آنها استاندارد باشند.

3-3- فرآیند تحقیق علمی

فرآیند تحقیق علمی به مجموعه مراحل منظم و پیوسته ای گفته می شود که امر تحقیق علمی را آغاز تا پایان امکان پذیر می نماید. فرایند تحقیق علمی شامل مراحل کلی است که هر مرحله خود نیز دارای خرده فرآیندی شامل مراحل ریزتر است که عملیات و اقدامات متناسب با آن انجام می گیرد. اصل اساسی در روش تحقیق، رعایت ترتیب و نظم فرایند کلی و خرده فرآیندهای هر مرحله است تا تحقیق علمی را در کوتاهترین زمان ممکن و با کمترین آسیب ها در زمینه کشف مجهول و راه حل مسأله امور مالی و مسائل انسانی و تدارکاتی علمی سازد. فرآیند تحقیق علمی به طور کلی شامل پنج مرحله پیوسته است که در شکل زیر نشان داده شده است (حافظ نیا ، 1377).

شکل 3-1 فرآیند تحقیق علمی

3-4 شیوه جمع آوری اطلاعات

برای انجام هر تحقیق علمی، اطلاعات مورد نیاز را می توان به طرق مختلف جمع آوری کرد که محقق در هر تحقیق بسته به نوع تحقیق یک و یا تلفیقی از چند روش را به کار می‌برد.

گردآوری اطلاعات مورد نیاز یکی از مراحل اساسی تحقیق است. جهت جمع آوری اطلاعات از چهارروش زیر استفاده گردید:

1- استفاده از روش مطالعات کتابخانه ای

2- استفاده از روش مشاهده

3- استفاده از روش مصاحبه

4- استفاده از پرسشنامه

جهت بررسی پیشینه سازمان و نحوه اجرا و پیاده سازی مدیریت دانش در سازمان ابتدا با روش مطالعات کتابخانه ای به جمع آوری اطلاعات پرداخته شد. سپس پرسشنامه ای طراحی شد تا بتوان نحوه نگرش و میزان آمادگی افراد سازمان را در پذیرش مدیریت دانش مورد بررسی قرار داد.

3-4-1 اسناد و مدارک کتابخانه ای

هر محققی قبل از شروع تحقیق و هنگامی که به موضوعی ویژه برای تحقیق علاقمند شده است. ناگزیر از مراجعه به کتابخانه خواهد بود. با مطالعات کتابها، مقاله ها و تحقیقات دیگران که در حوزه موضوع مورد علاقه او هستند محقق می تواند موضوع تحقیق خود را بیشتر بشناسد و ابعاد آن را ببیند و هدف یا هدفهای تحقیق خود را خالص تر و ساده سازد (نادری و نراقی، 1372).

در این تحقیق از اسناد و مدارک کتابخانه ای نظیر کتب، مجلات، پایان نامه ها برای تکمیل فصل دوم و ادبیات موضوع استفاده شده است.

3-4-2- مشاهده

مشاهده یکی از روشهای مؤثر و کارآمد در تحقیقات موردی است. روش مشاهده نه تنها خود به طور مستقل می تواند یک منبع قوی و شیوه ای مناسب برای گردآوری اطلاعات باشد، بلکه به عنوان یک روش تکمیلی در کنار سایر روشهای گردآوری اطلاعات نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

همچنین برای بررسی نتایج تحقیقاتی که مبتنی بر سایر روشهای گردآوری اطلاعات باشد نیز از روش مشاهده استفاده می شود. به عبارت دیگر، برای اطمینان از صحت نتایج تحقیق یا داده های گردآوری شده از طریق سایر روشها، محقق باید به میدان آمده، پدیده مورد مطالعه را از نزدیک مشاهده نماید تا برای داده های گردآوری شده، تاییدیه بگیرد (حافظ نیا، 1377).