جزئیات:

توضیحات: فصل دوم پژوهش کارشناسی ارشد و دکترا (پیشینه و مبانی نظری پژوهش)

همراه با منبع نویسی درون متنی به شیوه APA جهت استفاده فصل دو پایان نامه

توضیحات نظری کامل در مورد متغیر

پیشینه داخلی و خارجی در مورد متغیر مربوطه و متغیرهای مشابه

رفرنس نویسی و پاورقی دقیق و مناسب

منبع : انگلیسی و فارسی دارد (به شیوه APA)

2-1 ادبیات تحقیق 11

2-1-1 اهمیت و بررسی و مطالعة شهر و روستا 11

2-2- تعریف و مفهوم شهر 15

2-2- 1 مفهوم شهر از دیدگاه تاریخی 16

2-2-2 مفهوم شهر از دیدگاه اجتماعی 16

2-2-3 مفهوم شهر از دیدگاه اقتصادی 17

2-2-4 مفهوم شهر از دیدگاه آماری 17

2-2-5 مفهوم شهر از نظر نوع معیشت 19

2-2-6 مفهوم شهر از دیدگاه منظر خارجی و سیمای آن 19

2-2-7 مفهوم شهر از دیدگاه جغرافیایی 20

2-2-8 شهر و روستا و تقسیم کار 21

2-2-8–1 تمرکز و انزوا 22

2- 3 تعریف و مفهوم روستا 22

2-3-1 وحدت روستا 25

2-3-2 خصیصه های روستا 25

2-3-3 تعریف و مفهوم روستا از دیدگاه جغرافیایی 26

2-4 تفاوت های ساختاری بین شهر و روستا 27

2-5 تعریف حوزه و منطقه نفوذ 29

2-6 عوامل مؤثر در برقراری روابط شهر و روستا در ایران 31

2-7 نقش عوامل طبیعی در برقراری روابط شهر و روستا 32

2-8 نقش عوامل اقتصادی در برقراری روابط شهر و روستا 44

2-9 نقش عوامل اجتماعی و فرهنگی در برقراری روابط شهر و روستا 54

2-10 نقش عوامل سیاسی و اداری در برقراری روابط شهر و روستا 57

2-11 پیشینه تحقیق ...........................................................................................................................60

2-1 ادبیات تحقیق

2-1-1 اهمیت و بررسی و مطالعة شهر و روستا

مطالعه و بررسی روابط شهر و روستا به منظور درک مسائل شهرگرایی و پیدایش راه حل های مناسب جهت برقراری یک روند توسعة متعادل شهری و روستایی ضروری به نظر می رسد، انجام پژوهش هایی در این زمینه در مناطق شهری و روستایی ما را برای درک و فهم پدیدة واقعی که امروزه با آن موجه هستیم کمک خواهد کرد و از اختلاف شدید مزایای اقتصادی، اجتماعی شهر و روستا که در حال حاضر رو به افزایش است خواهد کاست.

شهرنشینی همیشه مسائل بنیادی و جنبی زیادی با خود همراه داشته است. این پدیدة زمان با ابعاد تاریخی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی که تجسم فضایی و تبلور فیزیکی حضور انسان در محیط است، امروزه به یکی از پیچیده ترین فضاهای کالبدی و عملکردی تبدیل شده و هر روز مسائل و پرسش های تازه ای را در ارتباط با علت وجود و مکانیسم حیات خود مطرح می سازد. اینکه شهرها چگونه پا می گیرند و براساس چه روابطی به حیات خود ادامه می دهند و نیروی محرکة پویایی عظیم آنها چیست و یا اینکه عوامل محیطی در مکان یابی آنها تا چه حد مؤثر بوده است و به زبانی ساده جاذبه های شهرنشینی در چه نهفته است، از جمله پرسش هایی است که تنها به طور جسته و گریخته مورد بررسی قرار گرفته و هنوز پاسخی درست و مبتنی بر یافته های علمی بدان داده نشده است.

در پیدایش و شکل گیری شهرهای شرقی در خاورمیانه به طور عام و ایران به طور خاص عوامل متعددی مانند عوامل سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی با اتکاء به شرایط مساعد محیط طبیعی و حوزه های نفوذ شهری که عمدتاً روستاها هستند، نقش مؤثری داشته است. در خاورمیانه مناطق مساعد طبیعی برای کشاورزی و سکونت یکجانشینی به واحدهای بزرگ و کوچک و یا نوارهای کاملاً باریک منحصر می شود در حالی که گستردگی فضاهای سکونتی و معیشتی در اروپا و حتی هندوستان و چین از ویژگی های چشم‎انداز جغرافیایی آنهاست، «به عقیدة ویرت که مطالعات وسیعی دربارة شهرهای شرقی دارد، حوزة نفوذ کشاورزی مربوط به شهرهای شرقی اغلب به مراتب مشخص تر از شهرهای اروپایی است، بسیاری از شهرها، مرکز یک محدودة معین طبیعی و جمعیتی اطراف خود هستند که پیرامون آنها را اراضی بایر، دیم زارها و یا بیابان ها در برگرفته است». «در ایران نیز فضاهای حیاتی عمدتاً در جایی شکل گرفته که یا بارندگی کافی داشته و یا اینکه امکان آبیاری از طریق روشهای سنتی یعنی قنات، چاه و چشمه برای تأمین آب وجود داشته است که ویتفوگل آن را با اصطلاح «تمدن آبی» برای مشرق زمین توصیف کرده است (رضوانی، 1381، ص3 ).

شهرهای شرقی واقع در مسیر کاروان ها بیشترین شهرت را در این رابطه کسب کرده اند. «البته درهیچ زمانی ضروریات زندگی این شهرها از جمله مواد خوراکی و آشامیدنی از طریق تجارت خارجی یاکاروان ها تأمین نمی شد بلکه برای تأمین این قبیل مواد به نواحی روستایی پیرامونشان متکی بودند (پیران و رضایی، 1368، به نقل، ص33)».

گروهی بر این باورند که شهر در وهلة اول مکان مرکزی مناطق روستایی کشاورزی اطراف خود است، وجه تمایز بنیادی شهرهای شرقی و مغرب زمین نیز در زمینة روابط آنها با حوزة نفوذ شهر است. «در شرایط عادی، شهرها در حوزه نفوذ مستقیم خود، چهار ارتباط مشخص تکرار شونده با روستاهای پیرامون خود برقرار می کنند. برخی از این ارتباط ها نقش برجسته ای دارند. انتقال مازاد کشاورزی از روستا به شهر، جابجایی ناپایدار نیروی انسانی از روستا به شهر، عرضه کالاهای مصرفی و انواع خدمات از شهر به روستا و جابجایی محدود و ناپایدار نیروی کار از شهر به روستا از مهمترین این ارتباطات است (رئیس دانا، 1379، ص29)».

در مورد شهرهای شرقی عقیده بر این است که این شهرها بیشتر گیرنده هستند تا دهنده. گرچه این پدیده از ویژگی های شهرهای شرقی است اما به این نکته نیز باید توجه کرد که در دوره های مختلف تاریخی، شهر در مشرق زمین به عنوان یک مرکز فعال سازماندهی و توانمند، بخشی از تحولات زمان را به حوزة نفوذ خود نیز انتقال داده است. مباحث این مناسبات اساسی، نظریه های سرمایه داری بهره وری را در ارتباط با عملکرد شهرهای شرقی تشکیل می دهند که سالها محور مباحث جغرافیایی به ویژه از دهة 1960 در مکتب جغرافیایی آلمان بوده است. پل سینجر معتقد است که برای درک مسئلة پیدایش شهر ابتدا باید تفاوت و رابطة شهر و روستا را بررسی کرد، وی می گوید روستا با اتکاء به طبیعت خویش خودکفاست. در صورتی که شهر به عنوان محل طبقة حاکم و مقر قدرت برای رفع نیازهای اولیة خود محتاج به روستاست و با اتکاء به پسکرانه و یا منطقه وابسته به خود رشد می کند. بررسی روابط شهر و روستا در گذشته نشان می دهد که این روابط چندجانبه بوده و کنش های متعدد و دوجانبه ای میان آنها وجود داشته است. از نقطه نظر فرهنگی تفاوت های زیادی میان شهر و روستا وجود داشته است، ضمن اینکه مشترکاتی نیز میان فرهنگ شهری و روستایی قابل تشخیص است. «همبستگی روستاییان با اهالی شهرها در اغلب موارد برپیوندهای مذهبی و فرقه ای استوار بوده و عوامل مذهبی همانگونه که باعث گروه بندی شهروندان دربرابرهم می شد، همکاری وهمبستگی اجتماعی آنان رانیزباروستاها فراهم می ساخت (سلطان زاده، 1365، ص232).

حکومت‎ها در ابتدا به حفظ نظم و گرفتن مالیات و پاره ای امور دیگر می پرداختند. «با پیچیده تر شدن نظام‎های اجتماعی و سیاسی کار حکومت ها هم، وسعت گرفت و تعدادی از وظایف دولت در مفهومی که امروزه می شناسیم بر عهده حکومت افتاد به طوری که رفع حوایج شهری براساس اصول و ضوابط معین کاری و تدوین چارچوب حقوقی آن از وظایف حکومت به شمار می آمد. در دوره ای که تفکیکی میان حکومت و دولت نبود هر چه به عقب برگردیم به قدرت حکومت افزوده شده و از اختیارات کارگزاران اجرایی (دولت) کاسته می شود»( قهاری، 1364، ص12). این وضعیت تا انقلاب مشروطیت ادامه داشت و با سست شدن جامعه فئودالی کم کم دولت در کنار حکومت شکل گرفت. «روی کار آمدن نظام متمرکز پهلوی تغییرات عمده ای را در نظام های سیاسی قبلی به وجود آورد. این دگرگونی ها برخلاف سنت دیرین نه بر اثر فشار نظامی بلکه به دنبال یک سلسله تاکتیک های سیاسی انجام گرفت و موجب تضعیف نظام های ایلی و قبیله ای شد، در مقابل، عناصر شهرنشین (تجار و پیشه وران) به لحاظ قدرت مالی و منزلت اجتماعی جای آنان را گرفتند (راهنمایی، 1369، ص25).

تصادفی نیست که «در جامعه قاجاریه در انقلاب مشروطیت حتی خوانین ایلات شرکت فعال و مستقیم داشته زیرا منزلت اجتماعی آنان به خطر افتاده بود و برای حفظ موقعیت و منزلت اجتماعی و حیثیت خانوادگی سعی و تلاش می کردند تا به سوی قدرت بخزند. از خصوصیات بارز این پدیده توسعه شهرنشینی و ازدیاد جمعیت و پیدایش گروه ها و طبقات جدید اجتماعی در شهرها بود». جریان تجدد و فرهنگ مآبی به خصوص پس از مشروطیت، اقتصاد سرمایه‎داری، انقلاب سنعتی و عناصر متعددی که به صورت زنجیروار به یکدیگر وابسته بودند نیز در تمام شئون اقتصادی و سیاسی، اجتماعی ایران رفته رفته اثرات خود را در روند شهرنشینی برجای نهاد و به صورت ناموزون توسعه فضایی و رشد سریع شهرها را موجب گردید. شهرهای بزرگ و متوسط ایران هم، صحنه ی درگیری ها و سازش های فرهنگی با غرب بودند و دگرگونی های فرهنگی در چشم انداز زیستی و فرهنگی آنها به خوبی مشهود است. از تغییراتی که در طول نیم قرن اخیر در شکل گیری و گسترش شهرهای ایران روی داده است این است که در جوار بافت سنتی شهرها، خیابان های جدید احداث شده اند و عرضه خدمات و کالاهای نوع غربی به تناوب در آنها دیده می شود. «تصمیمات و کنش های دولت نیز تأثیرات خود را به طرق مختلف بر سیمای شهر بر جای نهاد». به مرور که وظایف دولت ها بیشتر شده، کارهای جدیدی از جمله امور رفاهی شهرها را نیز به عهده گرفتند و شهرداری به صورت یک نهاد اداری و به عنوان یکی از سازمان های اجرایی نوپای دیگر به تشکیلات اداری افزوده شد. بدین ترتیب با افزایش جمعیت شهرها سازمان های اداری شکل گرفتند و هر یک در رابطه با وظایف خود در گسترش و شکل گیری شهرها ایفای نقش می نمودند.