چکیده

پژوهش حاضر به دنبال بررسی نقش مشاور در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ریاضی، علوم تجربی و انسانی است که از بین آنها دو گروه به صورت تصادفی انتخاب شد.گروهی که نحت راهنمایی مشاور قرار داشته گروه دیگر از راهنمایی مشاوره بهره نداشته است.روش نمونه برداری این پژوهش بر پایه نمونه برداری چند مرحله انجام گرفته است.بدین صورت که از بین تعداد کل دبیرستانهای شهرستان ابهر 5 دبیرستان به صورت تصادفی انتخاب و سپس از بین دبیرستانهای انتخابی از هر دبیرستان یک کلاس تجربی، یک کلاس ریاضی و یک کلاس انسانی به صورت تصادفی انتخاب گردید و از هر کلاس 10 نفر به صورت انتخابی تعیین گردید که 5 نفر متعلق به گروه A و 5 نفر متعلق به گروه B می باشند.در مجموع تعداد کل دانش آموزان فارغ التحصیل مورد پژوهش 150 نفر می باشند.نمرات دروسی اختصاصی دو گروه مورد مطالعه با استفاده از روش آزمون واریانس دو عاملی بدست آمده است.ابزار اندازه گیری این پژوهش عبارتست از پرونده های تحصیلی دانش آموزانی که توسط مشاوران تنظیم شده است.با مراجعه به پرونده تحصیلی گروه نمونه نمرات دروس اختصاصی استخراج شده و با استفاده از روش آزمون (T) گروههای مستقل دو گروه یعنی گروهی که با کمک مشاوره انتخاب رشته کرده اند و گروهی که شخصاً انتخاب رشته کرده اند با یکدیگر مقایسه شده اند.نتایج بدست آمده حاکی از آن است که بین دانش آموزان در رشته تحصیلی علوم انسانی و علوم تجربی و ریاضی از لحاظ انتخاب رشته با کمک مشاور بیشترصورت میگیرد و در این سه رشته دانش آموزان رشته های ریاضی بیشتر از رشته های انسانی و تجربی با مشورت مشاور انتخاب رشته می کنند.

فصل اول

مقدمه

پس از انقلاب اسلامی و استقرار نظام جمهوری اسلامی، برای اصلاح یا تغییر بنیادی نظام آموزش و پرورش فعالیتهای پراکنده و متعددی به همت مسئولان فرهنگی کشور و افراد صاحب نظر به صورت خودجوش آغاز شد و بالاخره در پایان سال 1364، شورای عالی انقلاب فرهنگی در مصوبه پنجاه و نهمین جلسه خود، به پیشنهاد آموزش و پرورش، شورای تغییر بنیادی نظام اموزش و پرورش را مامور انجام بررسی های لازم و ارائه طرح بنیادی نظام آموزش و پرورش ایراد کرد(کلیات نظام جدید1373).

حاصل بررسی های به عمل آمده و نظرخواهی ها و بازدید ها و بحث و تبادل نظر با کارشناسان و متخصصان به صورت طرح کلیات نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران در خرداد 1376 به تصویب شورای مزبور رسید و در تیرماه 1368 شورای عالی انقلاب فرهنگی پس از چند جلسه بحث و تبادل نظر، کلیات طرح مزبور را مورد تایید قرار داد.

در سال 1371 اولین گام اجرایی برداشته شد و این طرح به صورت آزمایش و محدود کار خود را آغاز کزد و تا به امروز تمام دانش آموزان سال اول آموزش متوسطه را تحت پوشش حود قرار داده است.از مشخصه های بارز تغییر ساختار نظام آموزش کشور، حضور مشاوران در مدارس آموزش متوسطه، به منظور مشاورة تربیتی ، تحصیلی و شغلی است جایگاهی که بخش مهمی از سیاستهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی نظام جمهوری اسلامی از این طریق به اجرا در می آید.در این طرح ارزشیابی، هدایت تحصیلی و مشاوره به عنوان اجزاء و عناصر یک فرایند مستمر و پیوسته با تبعیت از شیوه های تحصیلی عملی صورت می پذیرد.

هر مدرسه از خدمات مشاوره تحصیلی برخوردار می شود، که مهم ترین وظیفه او آن است که به یاری مدیر دروس برنامه درسی منسجمی برای هر دانش آموز با انتخاب صحیح و دقیق دروس اختیاری که حداکثر رضایت خاطر و انگیزه را دردانش آموز به وجودآورد و او را برای طی کردن سیر آینده در جهت ادامة تحصیل یا آماده شدن برای اشتغال هدایت کند تنظیم نماید.

دانش آموزان سال اول متوسطه مجازند علاوه بر دروس عمومی یک عنوان درسی از دروس پرورشی یک عنوان درسی از دروس مهارتی و یک عنوان درسی از دروس تکمیلی یا جبرانی به ارسال جاری فقط ریاضی می باشد انتخاب نمایند.در سال دوم، شاخه گروه و رشته تحصیلی هر دانش آموز بر اساس عملکرد اموزشی او در همه دروس تعیین می شود، علاوه بر نتیجة عملکرد آموزشی او در سال اول هدایت تحصیلی دانش اموزان بر اساس ملاکهای زیر توسط مشاوره انجام می شود.

علاوه بر احراز شرایط درس، دانش آموز در پایان شهریور سال اول تحصیلی خود از نظر هدایت تحصیلی به یکی از شاخه رشته ها هدایت خواهد شد.

الف – معدل هر رشته 50 امتیاز

ب- بررسیهای مشاوره اساسی که شامل:

1- نظرسنجی از دبیران 10 امتیاز

2- نظر سنجی از داش آموز 5 امتیاز

3 – نظرسنجی از ولی دانش آموز 5 امتیاز

4- آزمون استمرار از 10 امتیاز

5- نظر مشاور 10 امتیاز

6- رغبت سنج 10 امتیاز

جمعاً در خصوص هدایت تحصیلی دانش آموز می تواند حداکثر 100 امتیاز کسب نماید.

در نهایت مشاور مدرسه با جمع بندی امتیازات فوق، امتیاز مربوط به هر یک از شاخه ها و رشته های نظام جدید آموزش متوسطه را تعیین می کند و بالاترین امتیاز را به عنوان اولویت اول به دانش آموز توصیه می نماید و اولویتهای بعدی نیز بر اساس امتیاز بالاترین امتیاز تا کمترین امتیاز مرتب می شوند.(حداکثر5 اولویت)

اولویتهایی که توسط مشاور تعیین می شوند، جنبة پیشنهادی دارد و هر دانش آموز برای انتخاب رشته و شاخه خود، به شرط کسب حد نصاب نمرات، مخیر است.به همین دلیل عده ای از دانش آموزان بر پایه هدایت تحصیلی مشاوران اولویت اول را انتخاب می کنند و ارائه تحصیل می دهند و عده ای دیگر رشته تحصیلی خود را شخصاً از بین اولویتهای زیر برمی گزینند.

هدف تحقیق

طبق آمار منتشره از سوی وزارت آموزش وپرورش (آمار آموزش و پرورش ص 10) در سال تحصیلی 74 – 73.تعداد دانش آموزان شاغل به تحصیل در مقطع متوسطه 627 ،886 نفر بوده است.با در نظر گرفتن 1 ساعت مشاوره در هفته به ازای هر 12 نفر، بیش از 000/650/2 ساعت در سال تحصیلی به او مشاوره دانش آموزان اختصاص می یابد که رقم قابل ملاحظه ای استو از طرف دیگر انتخاب رشته تحصیلی افراد، نقش اساسی در آیندة فرد و جامعه دارد و یک انتخاب صحیح بر سلامت روانی، اجتماعی، اقتصادی افراد جامعه تاثیر فراوان دارد با توجه به مطالب مطرح شده، سؤالی که مطرح می شد این است که کدامیک از دو گروه مطرح شده در امر تحصیل پیشرفت بیشتری دارند؟ گروهی که بر پایه توصیه مشاور انتخاب رشته کرده اند یا گروهی که خود شخصاً انتخاب رشته کرده اند

فرضیه تحقیق

دانش اموزانی که به توصیة مشاور انتخاب رشته کرده اند پیشرفت تحصیلی بیشتری نسبت به داش آموزانی که شخصاً انتخاب رشته کرده اند، دارند.

بدین ترتیب، نحوة انتخاب رشته تحصیلی در دبیرستان (توسط مشاور یا توسط خود دانش آموز) متغیر مستقل و پیشرفت تخصیلی متغیر وابسته این پژوهش را تشکیل می دهد.

آیا بین دو گروه مورد مطالعه از لحاظ نمرات دروس اختصاصی در پایان دورة سه ساله آموزش متوسط تفاوت وجود دارد؟

آیا بین ملاکهای هدایت تحصیلی در دورة تحصیلی در دوره متوسطه با پیشرفت تحصیلی دانش اموزان در دوره متوسطه رابطه ای وجود دارد

فصل دوم

«بررسی پیشینة پژوهش»

بررسی پیشینة تحقیق

شکل گیری مشاوره و راهنمایی در آموزش و پرورش

فرانک پارسوتر در سال 1908 دایرة شغلی و بستن را برای کمک شغلی جوانان و تربیت معلمان برای خدمت درست مشاورة شغلی تاسیس کرد.نقش این معلمان عبارت است از کمک به دانش آموزان در انتخاب مدارس حرفه ای و همچنین کمک به آنان برای انتخاب شغل مناسب و انتقال از مدرسه به دنیای کار بود.اندک زمان بعد از آن پارستور در (1909)کتاب انتخاب شغل را برای چاپ رسانید.کتابی که سرچشمة سایر کتابهای اساسی این رشته است.

وی سه عامل لازم برای انتخاب عاقلانة شغل را این گونه بیان می کند:

1- شناخت روشنی از خود، استعدادها، توانائیها، علائق، آمال، امکانات، محدودیتها و سایرعوامل مربوط به خود.

2- شناخت شرایط، امکان موفقیت، مزایا و محدودیتها، بیمه امکانات و چشم انداز رشته های مختلف شغلی.

3- استعداد صحیح در مورد رابطه این دو با یکدیگر.

تلاشهای پیشگامانه و آثار پارسوتر محبوبیت پیدا کرد و به رسمیت شناخته شدن وسربر آوردن یک حرفة یا ورانه جدید که همان مشاور راهنمایی باشد موفق بود.امروز پاستور را عموماً به عنوان پدر نهضت راهنمایی آموزش و پرورش می شناسند.(گیبسون و میشل، ترجمة ثنائی 1373)1.

در سال 1913 نهضت نوپای راهنمایی از نظر تعداد و تخصص آنقدر رشد کرده بود که زمینة تاسیس انجمن ملی راهنمایی شغلی، و دو سال بعد از آنهم نشر اولین مجلة راهنمایی شغلی رافراهم کرد.اصطلاح راهنمایی بیش از 50 سال متداول بود و به نهضت مشاوره مدارس اطلاق می شد.

جسی دیویس از دیگر پیشگامان نهضت راهنمایی، روشی مبتنی بر خود آموزی و مطالعه مشاغل را بکار گرفت.موضوع گیری دیویس در چهرچوب فلسفه اجتماعی مذهبی، با توسل رو به مفهوم ندای کلیسا، در رابطه با نحوه انتخاب شغل تعالی پیدا کرد.وقتی فرد برای ورود به حرفه فرا خوانده می شود، باید با پاکترین و برترین آرمانها و به کار روی آورد تا با تعالی بخشیدن به انسانیت، بهترین خدمت را به جامعه بنماید(گیبسون و میشل،ترجمة ثنایی 1373).

الی ویسور یکی دیگر از پیشگامان مشاوره موفق شد کمیته راهنمایی معلم را در کلیه دبیرستانهای نیویورک دایر کند . این کمیته ها در راستای کمک به جوانان برای کشف قابلیتهای خود و نحوه استفاده از این قابلیتها برای دست یافتن به مناسب ترین شغل فعالانه تلاش کردند ( راموک وراتنی 1961 ترجمه شناسی 1373 ).

راهنمایی و مشاوره در ایران تاریخچه ای طولانی دارد و از گذشته های بسیار دور چه در خانواده و چه در نظام آموزشی، به صور گوناگون اعمال شده است.راهنمایی مبتنی بر طرح و نقشه در ایران در سال 1332 شمسی با کمک وزارت کار و سازمان صنایع کشور و هیئت عمران بین المللی برای انتخاب صحیح کارمندان آغاز و پی ریز باشد و چند سالی ادامه یافت.