بازار مالی

با تقسیم کل سیستم اقتصاد یک کشور به دو بخش واقعی و مالی، بخش مالی را می توان به عنوان زیر مجموعه ای از نظام اقتصاد تعریف کرد که در آن وجوه، اعتبارات و سرمایه در چارچوب قوانین و مقررات مشخص از طرف پس انداز کنندگان و صاحبان پول و سرمایه به طرف متقاضیان ، جریان می یابد (سایت بورس اوراق بهادار ایران-335).

بازار های مالی نیز بازارهایی هستند که در آنها داراییهای مالی مبادله می شوند . داراییهای مالی داراییهایی مثل سهام اوراق قرضه هستند که ارزش آنها به ارزش تولیدات وخدمات ارائه شده توسط شرکت های منتشر کننده آنها وابسته است .

فلسفه اصلی شکل گیری بازارهای مالی، تأمین مالی بخش واقعی اقتصاد است، سیستم های مالی سعی دارند تا به بهترین نحوه، نقل و انتقال وجوه را بین عرضه کنندگان و متقاضیان وجه نقد تسهیل و از این راه تخصیص منابع را بهینه کنند (سایت خبر آنلاین -کد خبر 127111).

2-2-1-1-اقسام بازار مالی

بازار مالی بر اساس سررسید تعهدات مالی به دوگروه طبقه بندی می شود.

بازار پول

بازار پول، بازاری برای دادوستد پول ودیگر داراییهای مالی جانشین نزدیک پول است که سررسید کمتر از یکسال دارند . همچنین می توان از بازار پول به عنوان بازار ابزار های مالی کوتاه مدت با ویژگی اندک بودن ریسک عدم پرداخت ،نقدشوندگی وارزش اسمی زیاد نام برد (www.wikipedia.com).

بازار سرمایه

بر پایه طبقه بندی بازار مالی با نگرش به سررسید داراییها ، بازار سرمایه به بازار دادوستد ابزارهای مالی با سررسید بیشتر از یک سال وداراییهای بدون سررسیداطلاق می شود.این بخش از بازار مالی نقش مهمتری درگردآوری منابع پس اندازی وتامین نیاز های سرمایه گذاری واحد های تولیدی دارد . بازار سرمایه نسبت به بازار پول بسیار گسترده تر است واز تنوع ابزاری بیشتری برخوردار است . (www.wikipedia.com)

2-2-2-سرمایه

اقتصاددانان سرمایه را به جیوه تشبیه می کنند که لغزان است و با کوچکترین تکانی جا به جا می­شود، یاآنرا پرنده ای می پندارند که با کوچکترین صدای پایی می پرد و زودتر از آدمی از معرکه می گریزد. «این پرنده گریز پا» ، امروزه سهم مهمی در اقتصاد کشورهای جهان دارد، به اقصی نقاط دنیا مهاجرت می­کند و گاه گفته می شود سرمایه« وطن» نمی شناسد(پاک مرام ومولودی، 1390). سرمایه پایبند وطن و احساسات نیست هرکجا احساس ناامنی کند به مکانی مطمئن تر با کسب بازدهی بیشتر منتقل می شود. در ادبیات اقتصادی، سرمایه به منزله ی رگ حیات یک نظام اقتصادی تلقی شده، و بر تشکیل آن به عنوان مهم ترین عامل تعیین کننده رشد و توسعه اقتصادی تأثیر فراوان شده است. (جلیلیان و جمشیدپور، 1390)

2-2-2-1-بازار سرمایه بورس بهادار

در بازار سرمایه اوراق بهادار با سررسید بیش از یکسال به فروش می رسد. با در نظر گرفتن این واقعیت که پس انداز و سرمایه گذاری برای رشد اقتصاد حیاتی هستند، بازار سرمایه پلی است که مازاد پس انداز واحدهای اقتصادی را به واحدهای سرمایه گذاری که بدان نیازمندند انتقال می دهد و نقش مهمی را در بسیج امکانات مالی و سرمایه ای در جهت تخصیص بهینه منابع،به منظور رشد و توسعه اقتصادی کشور ایفا می کند.

یکی از نقش های بازار سرمایه، تأمین مالی شرکتهای مولد است یعنی پول سرگردان در بازار را جمع می کند. در طی چندین سال اخیر محور تأمین مالی تغییر کرده و بازار سرمایه به دلایلی از جمله کمبود منابع دیگر محور تأمین مالی نیست این گونه است که بازار سرمایه یکی از نقش های خود را به درستی ایفا نمی کند. بنابراین بازار سرمایه، واحدهای پس اندازی و سرمایه گذاران را با یکدیگر ارتباط می دهد، از طرفی دیگر سازوکارهای تعبیه شده در این بازار از طریق رشد حجم پس انداز و سرمایه گذاری، رشد اقتصادی را تسریع می کنند. استفاده از بازار سرمایه برای تأمین مالی مخارج دولت نیز از جمله قدیمی ترین و متداولترین شکل مبادلات مالی است. اتکای دولتها به بازار سرمایه در اغلب اقتصادهای مدرن از این جهت مهم است که دولتها غالباً اوراق بدهی منتشر می کنند تا بخش عمده هزینه های خود را تأمین نمایند، استقراض دولت غالباً حجم عظیمی از کل وجوه عرضه شده در بازار توسط وام دهندگان را جذب می کند (سایت بورس اوراق بهادار-335).

2-2-2-2-ابزار بازار سرمایه

ابزارهای تأمین مالی بلند مدت

سهام:

سهام، صرف نظر از شکل آن نشان دهنده منافع مالک در شرکت است و از آنجا که طلب و ادعای سهام داران در مورد دارایی شرکت در مرحله آخر تمام طلبها قراردارد، منافع سهام به عنوان "منفعت باقی مانده" شناخته می شود.

سهام عادی[1]

سهام عادی، نوعی از ابزار سرمایه گذاری است که نشانگر مالکیت دارنده آن در یک شرکت سهامی است و به دو دسته سهام با نام و سهام بی نام تقسیم می شود. متداولترین نوع اوراق بهادار در بازار ایران سهام عادی است.

سهام ممتاز[2]

این نوع سهام مانند سهام عادی نشانگر مالکیت دارنده آن در یک شرکت است. اما، برخلاف سهام عادی، سود سهام معینی دارد، که پرداخت آن بر پرداخت سود سهام عادی مقدم است.

اوراق قرضه[3]

ا.راق قرضه، اسنادی است که به موجب آن ناشر متعهد می شود مبالغ معینی(بهره سالانه) در فاصله های زمانی مشخص به دارنده آن پرداخت کند و در سررسید اصل مبلغ را پرداخت کند (سایت بورس اوراق بهادار تهران-189).

صکوک

نوعی اوراق قرضه اسلامی است که بر اساس موازین شرعی طراحی شده، ساختار پرداخت بهره ی اوراق قرضه غربی مطابق با موازین شرعی نیست، از این جهت در ایران به جای اوراق قرضه از صکوک استفاده میشود. ناشر اوراق صکوک، گواهی را به سرمایه گذاران میفروشد و سپس با قیمتی مشخص دوباره از خریداران اجاره میکند. فروشنده هم تعهد میکند در تاریخ مشخص،اوراق را با قیمتی معلوم از خریداران بازخرید کند. (سایت بورس اوراق بهادار تهران-189).

اوراق مشارکت

اوراقی است که سود علی الحساب دارد و صادرکننده اوراق متعهد می شود اصل پول و سود قطعی آنرا در تاریخ معین پرداخت کند. در کشورهای دیگر اوراق مشارکت در انواع بیشتری منتشر شده و نام آن اوراق قرضه است.

مشتقات[4]

ابزار مشتقه اوراق بهاداری هستند که به خودی خود ارزش ذاتی ندارند و ارزش آن بر اساس دارایی اصلی دیگری تعیین می شود به عبارت دیگر بر اساس یک دارایی اصلی یا زیربنایی، اوراق بهادار فرعی ایجاد می شود،این اوراق بهادار ارزش ذاتی نداشته و مانند اوراق بهادار مستقل در بورس معامله می شود. مهم ترین ابزارهای مشتقه عبارتند از:

اختیار معامله[5]

اختیار معامله نوعی اوراق بهادار است که در بازار بورس ایران از 13 اسفند 1390 دستور اجرای آن توسط فقها ابلاغ شد، به دو نوع، اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم می شود. به نحوی که خریدار، حق خرید یا فروش دارایی مشخص را در یک قیمت توافقی و تا زمان معین از فروشنده خریداری کرده و مبلغی را برای در اختیار داشتن این حق تا آن زمان می پردازد. این قرارداد الزامی برای فروشنده ولی یک اختیار و نه الزام،برای خریدار است. این ابزار بیشترین کاربرد را برای شاخص و سهام عادی دارد. (سایت بورس اوراق بهادار تهران-189).

قرارداد آتی[6]

قرارداد آتی، ابزار مشتقه ای است که بیشتر برای بازار کالا، شاخص و ارز کاربرد دارد. در قرارداد آتی دو طرف معامله قرار می گذارند در زمانی مشخص با قیمتی معلوم ابزار مورد معامله (کالا یا ابزار مالی) را معامله کنند. برخلاف اختیار معامله در آن تعهدی وجود ندارد (سایت فاپیران).

[1] .common stock

[2] .preferred stock

[3] .Bond

[4] .Derivatives

[5] .option

[6] .future