مجموعه نکته‌های کنکوری عربی 1و2 در 57 صفحه ورد قابل ویرایش

انواع کلمه:

کلمه در زبان عربی بر 3 قسم است: 1- اسم 2- فعل 3- حرف

1- اسم: آن است که به تنهایی در جمله معنا دارند و بدون داشتن زمان در جمله ایفا می‎شوند. مانند تلمیذ- رجل

اسم از لحاظ جنس و تعداد حروف به چهار دسته تقسیم می‎شوند.

1- اسم یا مفرد، مثنی، جمع

2- اسم یا مذکر، مونث

3- اسم یا مجازی، حقیقی

4- اسم یا معرفه، نکره

1- اسم مفرد: تنها بر یک نفر، یا یک شیء دلالت می‌کند مانند: مسلم، کتاب، رجل

مفرد هیچ علامت و نشانه ای ندارند.

2- مثنی: (تثنیه): بر 2 نفر یا دو شیء دلالت می‌کنند علامت آن در عربی (انِ، ینِ) به آخر مفرد مذکر است مانند: طالب طالبانِ ، طالبینِ

نکته: هرگاه بخواهیم از اسم مفرد مونث مثنی مونث بسازیم از طریق زیر عمل می‌کنیم:

1- ة گرد را از آخر آن حذف می کنیم.

مومنة مؤمن مومنت مومنتانِ- مومنتینِ

2- به جای آن (ت) می گذاریم.

3- سپس علامت مثنی را به آخرش می افزائیم.

3- اسم جمع: بر بیش از 2 ، 3 نفر یا بیشتر دلالت می‌کنند.

1- جمع مذکر (سالم)

جمع بر 3 نوع است 2- جمع مونث (سالم)

3- جمع مکسر (تکسیر)

1- جمع مذکر (سالم): علامت آن (ونَ - ینَ) به آخر اسم مفرد مذکر.

مانند: مسلم مسلمونَ - مسلمینَ طالب طالبونَ - طالبینَ



2- جمع مونث (سالم): علامت آن (اتِ) به آخر اسم مفرد مونث.

نکته: هیچگاه از مفرد مذکر، جمع مونث ساخته نمی‎شوند.

«طریقه ساختن اسم جمع مؤنث»

1- جمع مونث: از مفرد مونث ساخته می‎شوند

مجتهدة مجتهد مجتهداتِ



بدین ترتیب

1- ة گرد را از آخر آن حذف می کنیم.

2- به جای آن نشانه جمع مونث (اتِ) به آخرش می افزائیم.

نکته: برخی از کلمات هستند که با (ات) جمع بسته می‎شوند اگر با این وزنها بر جمع مکسر می باشند.


3- جمع مکسر: (تکسیر)

وزنهای جمع مکسر عبارتند از:

1- هر کلمه ای که بر وزن (اَفْعالْ ، فَعُولْ) باشند جمع مکسرند.

نکته: هر کلمه با 3 حرف (ف ، ع ، ل) خلاصه می‎شوند که جزء حروف اصلی نامیده می‎شوند.

حروف زائد: یک یا 2 حرف به 3 حرف اصلی اضافه شوند را حروف زائد گویند.

مانند:

اَشرار شرر= شرّ ذَنوُبْ ذنب



2- هر کلمه ای که بر وزن (فِعالْ) باشند جمع مکسرند.

عِبادْ عَبدْ قبار قبر



نکته: دو کلمه ای از قبیل (ایّام - اسماء) این دو کلمه بر وزن جمع مکسر می روند اما برای مفرد پیدا کردن طبق (ف . ع . ل) مفردشان بدست نمی آیند که مفردشان «یوم، اسم» می‎باشد.

3- هر کلمه ای که بر وزنهای زیر باشند جمع مکسرند.

وزن: «مَفاعِلْ ، مَفاعِیلْ ، اَفاعِلْ ، اَفاعِیلْ ، فَواعِلْ ، فَواعِیلْ ، فُعَلاء»

مثال: مَساجِدْ ، مکاتیب ، اَکابِر ، اَقاریر ، شواعِرْ ، تواریخ ، شُعَراء

مفرد: مَسْجِدْ ، مَکْتَبْ ، کِبْرْ ، قدر ، شعر ، تاریخ ، شِعْر


اسم مذکر، مونث:

1- اسم مذکر : بر جنس نر یا مذکر دلالت می کند، هیچ علامت و نشانه ای ندارند.

مانند : مسلم - علی - تلمیذ

2- مونث : برجنس زن، یا یکی از نشانه های مونث را به خود دارا باشند مونث است.

نشانه های مونث عبارتند از:

1- ـة گرد در آخر کلمه : شهادة - عالمة - مومنة

2- کلیه اسمهای زن : مریم - زینب - …

3- هر کلمه ای که در آخر آن (ی: الف مقصوره) ، (اء : الف ممدوده) ذکر شوند مونث است.

مانند کبری- صغری- موسی- دنیا (دنیی) ، زهراء - حمیراء - شعیراء

4- ت در فعل . در ماضی آخرین حرف، در مضارع به اولین حرف

ذَهَبَ ذَهَبَتْ یَذْهَبُ تَذْهَبُ



5- اعضای زوج بدن که عبارتند از:

(یَدْ): دو دست ، (رِجْلْ): دوپا ، (الاذن): دوگوش ، (العین): دو چشم

6- اسامی شهرها و کشورها، قبایل، ایران، طهران، کویت، قریش

7- بیشتر جمع مکسر غیراشخاص: مَدارسْ، مَنازِلْ، مَکاتِبْ

8- کلماتی از قبیل: (شَمْس، نَفْس، الارضْ، حَربْ، بَیت، دار، نار) : مونث اند.


اسم مجازی، حقیقی

1- اسم حقیقی: به کلیه اسمهایی که جاندار باشند چه انسان، چه حیوان، چه گیاه جاندار را اسم حقیقی گویند. جواد، الدیک، شجر)

2- اسم مجازی: به کلیه اسمهایی‌که جاندار نباشند اسم مجازی گویند مانندالجدار، قلم،‌ کتاب.

نکته: اسم مذکر، مونث خود بر چند شاخه تقسیم می‎شوند:



1- اسم مذکر: بر 2 نوع است:



2- اسم مونث خود بر 4 نوع است:

1- مونث حقیقی : آن است که علامت مونث را به خود داشته باشند و جاندار

مانند: دجاجة - فاطمة - لیلی

2- مونث مجازی: آن است که علامت مونث داشته باشند و بی جان.

مانند: محفظة (کیف)، منضدة (میز)، املاء ، انشاء ، عاشوراء ، تاسوعاء

3- مونث لفظی : آن است که علامت مونث را به خود داشته باشند اما در واقع بر جنس مذکر دلالت کنند. مثل : موسی، معاویة، حمزة ، مصطفی، طلحة

4- مونث معنوی : آن است که علامت مونث نداشته باشند اما در واقع خودشان مونث اند.

مانند: الام (مادر) ، أختْ (خواهر) ، بنت (دختر)

نکته: اعضای زوج بدن، اسامی شهرها و کشورها و کلماتی استثناء از قبیل:

«شَمسْ ، نَفسْ ، الارضْ ، حربْ ، بیت ، دار ، نار» مونث معنوی به شمار می روند.

اسم منصرف و غیرمنصرف (ممنوع من الصرف)

1- اسم منصرف : اسمی است که بعد از حرف جر کسره و تنوین را به خود بپذیرند

سَلَّمْتُ علی رجلٍٍ

نکته: کلیه ضمایر، موصول، اشاره، استفهام، منصرف محسوب می‎شوند.

2- اسم غیرمنصرف: آن است که بعد از حرف‌جر کسره و تنوین جر به خود نمی‌پذیرند بلکه به جای کسره ( ِ ) فتحه ( َ ) به خود می‌گیرند وآن اگر با نشانه‌های غیرمنصرف زیر باشند.

نشانه های غیرمنصرف عبارتند از:

1- کلیه اسمهای عَلَمْ مونث: فاطمه، مریم، زینب

2- عَلَمْ غیرعربی: طهران، کورش، آرش

3- هر کلمه ای که در آخر آن (اء‌- ی) یعنی مونث لفظی باشند غیرمنصرف

4- اسامی شهرها و کشورها: ایران، تبریز، مکّه

5- اغلب صفتی که بر وزنهای جمع مکسر بروند غیرمنصرف است.

وزنهای آن: مَفاعِلْ ، مَفاعیلْ ، اَفاعِلْ، اَفاعِیلْ، فواعِلْ، فواعِیلْ، فُعَلاء

مانند: مَساجِدْ ، محاریب، اکابر ، اقاریر، شواعر، تواریخ، شُعراء

6- صفت یا اسم عَلَم که دارای الف و نون زائد باشد غیرمنصرف است.

مانند عطشان، رمضان، سلیمان

نکته:

7- کلیه پیامبران غیرمنصرفند به جز: «محمد، نوح، هود، لوط، شعیب، شئیث» که منصرفند.

نکته:

اگر در آخر وزن جمع مکسر با شرایط فوق «ة» باشند منصرف می باشند مانند اساتذة، تلامذة

«اسم ممدود الاخر، مقصورالاخر، منقوص الاخر، صحیح الاخر»

(1) اسم ممدود: اسمی که در آخر آن (اء) ختم شوند را ممدودگویند: زهراء- حمیراء- شعیراء

(2) اسم مقصور: اسمی که در بالای آن اسم یک الف کوتاه (ی) ختم شوند را مقصور گویند. موسی- عیسی- دنیا (دنیی)

(3) اسم منقوص: اسمی که به (ی) آخر ماقبل کسره ( ِ ) ختم شوند را منقوص گویند مانند: قاضِیْ، داعِیْ، شاکِیْ

(4) اسم صحیح الاخر: اسمی که نه ممدود باشند، نه مقصور، نه منقوص باشند را صحیح‌الاخر گویند مانند رجل، المسلم، التلمیذ

نکته (1) :

اسم فاعل منقوص: اسمی که به (ی) آخر ماقبل کسره باشد و بر وزن فاعل باشند را اسم‌فاعل‌منقوص گویند مانند شافِی- قاضِی- داعِی

سؤالات تجزیه فعل (التحلیل الصرفی)

حال کلمه را شناختیم که فعل است درتجزیه فعل این موارد مورد سؤال قرار می‌گیرند.

1- چه نوع فعلی است (ماضی، مضارع، امر)

2- چه صیغه ای است (مفرد مذکر غائب، …)

3- ثلاثی مجرد است یا مزید (در صورت مزید بودن) از چه نوعی می باشند.

4- مبنی، معرب

5- لازم، متعدی

6- معلوم، مجهول

7- معتل، صحیح (در صورت معتل یا صحیح بودن) از چه نوعی می باشند.

یُهبُّ : فعل مضارع، مفرد مذکر غائب، ثلاثی مجرد

ناصروا: فعل ماضی، جمع مذکر غائب، ثلاثی مزید (مفاعله)

یَسْتکبرونَ: فعل مضارع، جمع مذکر غائب، ثلاثی مزید

اِذْهَبْی: فعل امر، مفرد مونث مخاطب، ثلاثی مزید

تَعَلَّمواْ: فعل امر، جمع مذکر مخاطب، ثلاثی مزید (تَفَعُّلْ)

نکته:

هرگاه فعل شرط یا جواب شرط ما به (ی) آخر ختم شده باشند و علاوه بر «ی» آخر به جواب شرط یک حرف عطف (فـ ) هم بچسبند جائز است آن حرف «ی» و «ف» را حذف کنیم و حرف قبل آن هر علامتی که دارد ثابت باقی می ماند.

«هو یَعْصِیُ الله فیستولِیُ علیه الشیطان» با آوردن حروف شرط جمله این چنین می‎شود:

اِنْ یَعْصِ الله یستولِ علیه الشیطان

نکته:

هرگاه فعل شرط یا جواب شرط ما به صورت دو فعل ماضی باشد در ماضی حرکت حرف آخر ساکن نمی‎شود همان حرکت ثابت خود را می‎گیرد فقط نقش ترکیب خود در جمله را می‎گیرد و فقط معنای فعل ماضی به مضارع تبدیل می‌شود.

هرکس که چاهی برای برادرش حفر کند اول خودش در آن می افتد.

مَنْ حَفَرَ بِئراً لِأَخیهِ وَقَعَ فیه



5- حروف مشبهة بالفعل: عبارتند از «اِنَّ - اَنَّ - کَأَنَّ - لکِنَّ - لَیْتَ - لَعَلَّ» این حروف همیشه بر سر دو اسم داخل می‎شوند اسم اولی را ( َ ) منصوب و اسم دومی را ( ُ ) مرفوع می‌کنند که اسم اولی در ترکیب بعنوان اسم حروف مشبهة بالفعل و منصوب و اسم دوم در ترکیب بعنوان خبر حروف مشبهة بالفعل و مرفوع می باشند.

نکته:

اقسام لا:

1- لا نهی 2- لا نفی 3- لا نفی جنس

لا نهی و لا نفی هر دو بر سر فعل مضارع می آیند اگر آخر فعل مضارع ( ْ ) بود لا، نهی است و اگر بعد از لا فعل مضارع بود هیچ تغییری در فعل صورت نگرفت لا نفی است : لا تَذْهَبُ

و اگر بعد از لا فعل نبود یعنی اسم بود (لا) لا نفی جنس است.

لاخیرَ فی الباطل



لانفی جنس




سوالات تجزیه حرف (التحلیل الصرفی)

1- چه نوع حرفی است (حرف جر، …) اِنَّ: حرف مشبهه بالفعل- عامل- مبنی بر فتحه

2- عامل است یا غیرعامل فی: حرف جر- عامل- مبنی بر سکون

3- مبنی بر چیست؟ ال: حرف تعریف- غیرعامل- مبنی بر سکون

ثُمَّ: حرف عطف- غیرعامل- مبنی بر فتحه

نکته : کلیه حروف چه عامل، چه غیرعال مبنی هستند.

ترکیب (أعْرِبْ ، الاعرابْ)

مرفوع ( ُ ) منصوب ( َ ) مجرور ( ِ ) مجزوم ( ْ )