پروژه کارآفرینی پرورش قارچ خوراکی در 34 صفحه ورد قابل ویرایش

مقدمه


قارچ ها بسیار متنوع وگوناگونند دسته ای تک سلولی هستند که بیشتر بیماریزا می باشند که موجب بروز بیماریهای قارچی در انسان و گیاهان می شوند . شایعترین آنها قارچ کچلی و دیگر قارچهایی است که روی پوست بدن جانداران به ویژه گوشتخواران ضایعاتی مانند نوعی بیماری پوستی بوجود می آورد و از برخی جانوران چون سگ و گربه به انسان سرایت می کنند و یا قارچی که بر روی بوته تیره گندمیان نشو و نما می کند که موجب خسارت به محصول شده و بیماری زنگ را ایجاد می کند. گروهی به صورت توده ای به رنگهای مختلف در روی موادغذایی و میوه ها زندگی می کنند.




تاریخچه پرورش قارچ خوراکی



تاریخ مصرف قارچهای خوراکی به عنوان غذا و دارو به زمانی بسیار دور بر می گردد . حتی انسانهای نخستین از خواص ویژه قارچها اطلاع داشته اند .

آزتکها از قارچها به عنوان مواد توهم زا در فالگیری استفاده می کردند و قارچ را گوشت خدا می نامیدند .

قارچها به سه دسته تقسیم شده اند که عبارتند از :

1- قارچهای دارویی

2- قارچهای خوراکی

3- قارچهای سمی



قارچهای خوراکی و سمی



سوال معمول از یک قارچ شناس ، چگونگی تشخیص قارچ خوراکی از قارچ سمی است . وافعیت این است که تشخیص ظاهری این قارچها بسیار مشکل است .

هر چند بعضی افراد شیوه های ساده ای را برای تشخیص صحرایی این قارچها توصیه کرده اند ، لیکن به علت نبود اطمینان و کارایی دقیق این روشها ، تنها راه مطمئن ، شناسایی دقیق آنهاست .

به همین دلیل راه حل صحیح این است که گونه های مختلف قارچ خوراکی را به دقت شناسایی کرده و از مصرف قارچهای شناخته نشده ، خودداری شود . حتی شناسایی خانواده و جنس نیز کفایت نمی کند . زیرا در بسیاری از خانواده ها و جنسها ممکن است گونه های خوراکی و غیر خوراکی وجود داشته باشد .

در هنگام برخورد اولیه با قارچ جدید ، حتما باید جانب احتیاط را رعایت کنیم ، چون احتمال بروز حالت حساسیت و سمیت نسبت به آن در انسان وجود دارد .

در جنس (آمانیتا) گونه های بسیار سمی و کشنده ایی وجود دارد . بنابراین از مصرف این گروه از قارچهای کلاهکدار باید جدا خودداری کرد .

قارچ های خوراکی :


قارچ های پرورشی که در محیط مصنوعی با تنظیم میزان رطوبت درجه گرمای مناسب و آماده سازی خاک محل کشت پرورش داده می شوند. این گونه قارچ ها در سطح وسیع در جا هایی به نام ( خانه یا سالن قارچ) بطور صنعتی بذر پاشی و محصول برداری می شوند. برای تهیه محیط کشت در متون جعبه کم عمق چوبی را پر از خاک برگ می کنند و به مدت 4 روز در اتوکلاو می گذارند تا عاری از هر گونه باکتری و بذر های قارچ سمی شود سپس رشته های (تان یا میسیلوم)را در این محیط کشت می کنند. پس از سه هفته قارچ ها سر از زمین بیرون می آورند. مهمترین قارچ هایی که از دید اقتصادی درامدزا و از نظر ارزش غذایی بر دیگر قارچ ها برتری دارند عبارتند از :

مراحل مختلف تولید قارچ دکمه ای



1ـ فاز اول کمپوست سازی



این مرحله از کمپوست سازی شامل خیس کردن و دپوی مواد اولیه به مدت ? تا ?روز بوده که در سیستم ماشینی معمولاً ?تا?روز است. چهار مرحله قالب زنی که به مدت ? تا ? روز و معمولا ? روز انجام می شود.قالب زنی در سیستم ماشینی ? مرحله وهر? روزیکبار انجام می شود.بنا بر این در سیستم ماشینی طول پروسه فاز اول حد اقل ? تا ?? روز کاهش می یابد .



2ـ فاز دوم کمپوست سازی



این فاز شامل ? مرحله است:

?ـ عملیات تخمیر به مدت ? تا ? روز،

?ـ پاستوریزاسیون بمدت ?? تا ?? ساعت

?ـ آمونیاک زدایی ? تا ? روز بوده و تقریبا در هر دو سیستم شبیه هم انجام میشود ( گاهی در سیستم دستی مرحله آمونیاک زدایی ?تا ? روز بیشتر بطول می انجامد).



3ـ بذر زنی



این مرحله بستگی مستقیم با سیستم تولید و تعداد کارگران و مهارت آنها داشته در سیستم استیلاژ حد اکثر یک روز و در سیستم کیسه ای و سایر سیستم ها بسته به مقدار کیسه ها و فاصله آنها با سالن های تولید و ارتفاع قفسه ها مختلف است .معمولا این مرحله بایستی حد اکثر در مدت ? روز پایان یابد چرا که طولانی شدن این مرحله زمینه آلودکی کمپوست آماده شده را فراهم آورده همچنین برداشت در یک زمان انجام نمی گیرد.



4ـ پنجه دوانی

در این مرحله میسلیوم یا ریسه های قارچ در مدت ?? تا ?? روز در کمپوست نفوذ کرده وپس از آن ?? تا ?? روز دیگر نیز زمان نیاز است تا میسلیوم قارچ در خاک پوششی نفوذ کند.

5ـ برداشت



معمولا ًطی ? مرحله برداشت انجام میگیرد که هر مرحله ? تا ?? روز طول می کشد.



6ـ نظافت سالن



مرحله پایانی که معمولاً ? تا ? روز بطول می انجامد شامل مرحله تخلیه ونظافت سالن ها میباشد.

بنا براین طول دوره در سیستم دستی ??? روز و در سیستم ماشینی?? روز می باشد که چنانچه یک کارخانه کلیه مراحل را خودش انجام دهد ? و حد اکثر ? دوره در سال می تواند از سالنهای تولیداستفاده نماید.

بذر یا اسپان :



آن بخش از اندامهای قارچ را که پرورش دهندگان هنگام کشت در بستر مورد استفاده قرار میدهند در اصطلاح اسپان گفته می شود .

الف ) مواد و نحوه به عمل آوردن آنها درکمپوست

1-مواد اصلی

این مواد عبارتند از : کاه و کلش همراه با کود اسبی یا بدون آن . در صورت عدم دسترسی به کاه و کلش گندم از ساقه سایر غلات مانند جو برنج ذرت با گاس نیشکر وغیره نیز ممکن استفاده شود .



2-مکمل های غذائی :

این مواد به منظور کمک به تخمیر و بهبود کیفیت کمپوست به آن افزوده می شود و مهمترین آنها عبارتند از : کود های حیوانی که بیشتر شامل کود های اسبی و کود مرغی است که کود های ناپایدار بوده و سریع تجزیه می شود میزان ازت در این کود ها از 1 تا 5 درصد متفاوت است . که علاوه بر تامین مواد غذائی در تراکم نهائی حجم کمپوست نیز موثرند .

3- مواد غذائی کنسانتره :



این مواد غالبا در جیره غذائی حیوانات صرف می شوند و شامل سبوس گندم ؛ سبوس جو ؛ سبوس برنج ؛ غلات تخمیر شده و مواد غذائی حاصل از دانه های ذرت ؛ سویا کنف است . این ترکیبات حاوی هر دو ماده ازت و کربو هیدرات است و بتدریج احتیاتات قارچ را تامین می کنند . ازت موجود در این مواد ممکن است از 3تا 12 درصد تغییر کند .

4- کود های ازته:

ازت موجود در کودهای شیمیایی مانند سولفات آمونیم ؛ اوره ؛نیترات کلسیم ؛ آمونیم (CAN) و غیره بسرعت آزاد شده و رشد میکروارگانیسمهای موجود در محیط را تسریع می کند .

5- املاح معدنی :

ترکیباتی چون موریات پتاسیم و سوپر فسفات کلسیم برای این منظور مصرف می شوند .

سولفات کلسیم هیدراته (جیپسم)و کربنات کلسیم بار سوب کلوئیدها محلول در محیط و خنثی کردن چربیها ؛ از لزج شدن و به هم چسبیدن کمپوست جلوگیری می کند.

کمپوستی که از مخلوط کاه و کود اسبی تهیه میشود در اصطلاح کمپوست طبیعی نامیده می شود و چنانچه مواد پایه کمپوست را کاه و کلش تشکیل داده و کود دامی مصرف نشود به آن کمپوست مصنوعی می گویند .

ب) کاه و کلش گندم

روش طولانی تهیه کمپوست



تهیه کمپوست با این روش , دارای مراحلی به شرح ذیل است :

1- خیس کردن کلش



اولین گام در تهیه کمپوست خیس کردن کلش مصرفی است معمولا کلشخشک در ابتدای امر به سختی آب را در خود جذب می کند . کلش پس از جذب مقداری آب , نرم شده , ظرفیت جذب آب آن نیز افزایش می یابد .

در عمل کلش را به صورت لایه نازک در سطح سوله کمپوست پخش می کنند . سپس با پاشیدن آب فراوان به آن طی مراحلی مختلف آن را خیس میکنند به نحوی که اشباع شده و نتواند آب بیشتری را جذب کند . سپس کاه کلش برگردانده می شود. به این ترتیب چند نوبت عمل آب پاشی صورت می گیرد تا زمانی که کلش نتواند آب بیشتری را جذب کند .

در این مرحله رطوبت کاه به 75 درصد رسیده و در بیشتر کمپوست ها ظرفیت جذب آب کامل شده است و هرز آبی ندارد . یک تن کاه خشک تقریبا به 5000 لیتر آب برای رسیدن به نقطه اشباع نیاز دارد .



1-مخلوط کردن و قالب زنی کمپوست



بعد از خیس کردن کاه تمام مکمل های غذائی به جز پود سنگ گچ (جیپسم) , و به طور یکنواخت در سطح آن پخش شده و و به خوبی با آن مخلوط می شود . بعضی از قارچکاران ترجیح می دهند که نصف مکمل ها غذائی را در اپتدای امر با کمپوست مخلوط کرده و باقیمانده را پس از اولین مرحله برگرداندن کمپوست به آن اضافه می کنند .

سپس مخلوط حاصل را به صورت یک توده , روی هم انباشته می کنند . هر قالب کمپوستدارای یک متر ارتفاع و یک متر عرض می باشد که در اینجا طول توده کمپوست به مقدار آن بستگی دارد . این عمل را در اصتلاح قالب زنی می گویند . و این اندازه برای

فصول بهار, پائیز, تابستان مناسب است ولی برای ماههای سرد سال که حرارت بین 10 تا 18 درجه سانتیگراد است باید قالب بزرگتر باشد .



3- برگرداندن کمپوست



اطمینان از درجه حرارت بالا (70 تا 75 درجه سانتیگراد) به منظور به دست آوردن کمپوست مناسب ضروری است . طی مراحل تهیه کمپوست , باید چندین مرتبه عمل به هم زدن قالبها و قالب زنی مجدد صورت گیرد .

برای عمل آوردن کمپوست مراحل زیر توصیه می گردد:

روز اول : خیس کردن , مخلوط کردن و انباشتن کمپوست

روز چهارم : اولین زیر و رو کردن یا برگردان و قالب زنی مجدد کمپوست

روز هشتم : دومین قالب زنی

روز دوازدهم : سومین قالب زنی و برگرداندن توده کمپوست

روز شانزدهم : چهارمین قالب زنی کمپوست

روز بیستم : آخرین مرحله زیر و رو کردن کمپوست و پر کردن قفصه ها سالنهای

پرورش

پودر سنگ گچ را معمولا در سومین و چهارمین مرحله زیر و رو کردن کمپوست به مقدار کافی به آن اضافه می کنند . در آخرین مرحله برگرداندن کمپوست 20 لیتر محلول آب حاوی 40 میلی لیتر مالایتون روی کمپوست پاشیده می شود .







روش تهیه کوتاه مدت کمپوست



این روش دارای دو مرحله است : مرحله اول مانند مراحل اولیه روش باند مدت است با این تفاوت که اولین مرحله برگرداندن کمپوست روز سوم و دومین مرحله برگرداندن کمپوست روز ششم است و سومین مرحله در روز نهم یا دهم – که پودر سنگ گچ نیز درآن اضافه می شود - صورت می گیرد در این موقع کمپوست برای مرحله دوم یا مرحله پیک حرارتی (پاستوریزاسیون) آماده است .

خاک پوششی



بتدریج با رشد بذر قارچ در کمپوست بوی مطبوع قارچ فضای سالن را پر می کند . به طور معمول پس از 15 روز میسلیم قارچ کاملا در کمپوست نفوذ کرده کلنی قارچ به صورت لکه ای در سطحبستر مساهده میشود که به تدریج به هم متصل می شوند و یک پوشش سفید رنگ یکنواخت در سطح بستر تشکیل می شود . در این موقع باید سطح بستر با خاک پوششی مناسب پوشانده شود .

مواردی که می توان به عنوان خاک پوششی مصرف شود :

در کشور های اروپایی از مخلوط پیت و آهک به عنوان خاک پوششی استاندارد استفاده می شود.

در بعضی مناطق که خاک پیت در اختیار نیست یا ندارند برای پوشاندن سطح بستر از خاک مزرعه استفاده می کنند . مخلوطی از خاک سیلت لوم و خاک هرموس به نسبت یک به یک می توان به عنوان یک خاک پوششی مناسب مورد استفاده قارچکاران قرار گیرد .

در کشت و صنعتهای بزرگ از مخلوط خاک سیلت لوم و بقایای کمپوست مصرف شده – که کاملا پوسیده شده باشد – خاک پوششی تهیه می کنند . برای این منظور بقایای کمپوست مصرفی را – که حداقل یک سال در معرض هوا قرار داشته است – خرد کرده و با خاک مخلوط می کنیم و سپس خاک را باید پاستوریزه کرد به منظور از بین بردن عوامل زنده زیان آوراز قبیل حشرات و آفات از بین برود و برای این کار باید خاک پوششی به مدت 6 ساعت با بخار آب در حرارت 60 درجه سانتیگراد پاستوریزه می شود . در سطوح محدود می توان ار فرمولین و کلروپیکرین برای ضد عفونی خاک استفاده کرد و خاک پوششی را به قطر 15 سانتیمتر روی سطح صاف (سیمانی) پخش و فرمولین 4 درصد روی آن پاشیده می شود و به همین ترتیب لایه های بعدی را فرمالین می پاشیم وسپس یک پلاستیک بر روی لآن می کشیم پس از گذشت 2 تا 3 روز گاز فرمالین کاملا در لایه های خاک نفوذ کرده و آن را استریل می کند .