بی شک یکی از راه های آگاهی از پیشینه تاریخ و تمدن هر جامعه ای احیای آثار مکتوب به جا مانده از پیشینیان است، از این رو با رواج فن تصحیح نسخ خطی از حدود یک قرن پیش بخش وسیعی از تاریخ و فرهنگ ایرانی که سالها در گوشه و کنار کتابخانه های عمومی و شخصی در انزوا قرار گرفته بودند،آشکار شد. دیوان سید طاهر آتشی شیرازی که خود در جای جای اشعارش از آن با نام ولایت نامه یاد می کند، یکی از این آثار است که تا کنون تصحیح نشده و به چاپ نرسیده و در نتیجه مورد نقد و ارزیابی قرار نگرفته است میرزا طاهر آتشی گمنام قرن نهم و دهم هجری است که هیچ شرح حالی از وی ثبت نشده به گونه ای که تاریخ تولد و وفات ،خانواده و نیاکان و استادان و شاگردان وی هیچ اطلاعی در دست نیست و تنها می دانیم شاعری شیرازی نانوا پیشه بوده که با شاعری ناشناخته تر از خود به نام صبوحی شیرازی که هم پیشه او بوده از طریق هجو ارتباط داشته است. سبک وی چون دیگر معاسرانش همان سبک پیشینیان است،هر چند در قدرت شاعری به پای ایشان نمی رسد،اما تلاش کرده با کهن گرایی های لغوی و دستوری در سبک زبانی به سبک خراسانی نزدیک شود و با کاربرد آرایه های گوناگون با بسامد بالا، تصویر سازی و به کار گیری تشبیه و استعاره ویژگی های سبک عراقی را احیا کند. دیوان وی شامل 28 قصیده است که غیر از دو قصیده که در باره مصنوعات الهی و واجبات است و سه قصیده در مدح و منقبت پیامبر دو قصیده در باره حضرت صدیقه طاهره(س) ویک قصیده در ختم کتاب ،بیست قصیده در مدح و منقبت امیرالمؤمنین(ع) و بیان معجزات ایشان سروده است. این پایان نامه شامل مقدمه ای در باره معرفی طاهر آتشی و سبک شناسی اشعار اوست. و پس از آن دیوان تصحیح شده شاعر بر اساس چهار نسخه خطی موجود در کتابخانه های مجلس شورای اسلامی ، مجلس ملی، دانشگاه تهران و کتابخانه شخصی آقای افشین عاطفی آورده شده و در پایان پس از نتیجه گیری تعلیقاتی که شامل شرح لغات دشوار دیوان،فهرست آیات و احادیث و تلمیحات و فهرست اعلام ، که خود نام افراد خاص ، حیوانات، گیاهان،ابزار جنگی و ... را در بر دارد، آمده است.

کلید واژه ها :طاهر آتشی شیرازی، دیوان اشعار، سبک شناسی، نسخه خطی ، تصحیح و تعلیق.

فهرست مطالب

پیش گفتار.. أ

فصل اول:دیباچه

معرفی طاهر آتشی..

مذهب شاعر..

معاصران شاعر..

شعر آتشی..

شعر فارسی در قرن نهم..

اوضاع سیاسی، اجتماعی، دینی، علمی و ادبی ایران در دوره تیموریان

وضع اجتماعی ایران در قرن نهم..

ادیان و مذاهب قرن نهم و اوایل قرن دهم..

اهل سنت و شیعه..

رسمی شدن تشیع..

وضع عمومی زبان و ادب فارسی..

شاهزادگان و شاعران پارسی گو..

شعر و شاعری درقرن نهم..

سبک شناسی شعر آتشی..

ویژگی‌های زبانی..

ویژگی‌های لغوی..

1-کاربرد واژه‌های کهن:..

2-کاربرد واژگان عربی:..

3-کاربرد ترکیب‌های عربی:..

4-کاربرد واژگان معرب:..

5-کاربرد واژگان عبری:..

6-کاربرد شکل عامیانة واژگان:..

7-کاربرد شکل کهن واژگان..

1-7- کاربرد شکل قدیم حروف:..

2-7- کاربرد شکل قدیم کلمات:..

8-تخفیف واژگان:..

1-8- تخفیف فعل:..

2-8- تخفیف اسم عام:..

3-8- تخفیف اسم خاص:..

4-8- تخفیف واژه‌های مشدد:..

9- کاربرد «مر» قبل از واژگان دارای«را»:..

10- کاربرد انواع الف..

1-10- کاربرد الف اطلاق؛..

2-10- کاربرد الف جواب:..

3-10- کاربرد الف توصیف (صفت ساز):..

11- ویژگی‌های دستوری (نحوی)..

1-11- شیوه‌های خاص کاربرد «می»، «همی»:..

2-11- کاربرد «ب» تأکید بر سر فعل:..

3-11- کاربرد فعل ناقص به جای تام:..

4-11- جابه جایی فعل معین:..

5-11- کاربرد فعل مفرد برای نهاد جمع:..

6-11- حذف فعل با قرینه معنوی:..

7-11- کاربرد شکل قدیمی افعال در دیوان آتشی..

8-11- شیوه‌های خاص کاربرد عدد و معدود..

9-11- جهش ضمیر..

10-11-ترکیب کلمات..

11-11-شیوه‌های کاربرد اسم نکره..

12-11-اصوات:(پر بسامد)..

13-11-صفت فاعلی مرخم..

14-11-کاربرد"ان"..

15-11- آوردن مصدر بعد از"خواستن"،"بایستن"..

16-11- کاربرد"ش" فاعلی (که از ویژ گی‌های سبک خراسانی است)

17-11- صفت جانشین اسم..

ویژگی‌های ادبی..

1- تصویرسازی( imagery):..

2- کاربرد آرایه‌های ادبی گوناگون..

3- استعاره..

4-کنایه:..

5- تضاد (مطابقه، طباق، تطبیق، تکافؤ)..

6- تنسیق الصفات..

7- جناس..

8- اشتقاق:..

9- مراعات نظیر(تناسب، مؤاخات، توفیق، تلفیق و ائتلاف):..

10- تکرار:..

11- مبالغه، اغراق و غلو:..

12- واج‌آرایی:..

13- حسامیزی..

14- تلمیح:..

15- تضمین:..

16- اقتباس..

17-حسن مطلع :..

18- حسن تخلص..

19- وزن وقافیه در شعر آتشی..

ویژگی‌های فکری..

1- حمد وستایش خدا و نعت معصومین..

2- اظهار عجز در نعت پیامبر(ص) و ائمه (ع)..

3- نکوهش دشمنان دین..

4- بی ارزشی دنیا و روی آوردن به قناعت..

5- مباهات به سرودن اشعار اعتقادی..

6- اعتقاد به ولایت و امید رستگاری..

7-معرفی نسخه‌های خطی و شیوه تصحیح آن..

8- روش تصحیح:..

9- ویژگی‌های رسم الخطی نسخه ها..

فصل دوم:متن قصاید

قصیده 1:فتح قلعة خیبر..

قصیده 2:خواب دیدن خدیجه کبری در مغرب زمین.....

قصیده3:آمدن اعرابی و آوردن کشته به کوفه..

قصیده4:نارطلبیدن حضرت خیرالنسا..

قصیده5:فضیل گبر..

قصیده 6:خطبه خواندن.....

قصیده 7:ولایت ظاهر ساختن ... با جهودان..

قصیده 8:طغرل بربری..

قصیده 9:شهاب گبر..

قصیده10:قلعه سلاسل..

قصیده11:انیس گبر..

قصیده 12:کشتن شیر- سیف یمنی..

قصیده 13:زمر بربری..

قصیده 14:آمدن ابوجهل بر در مسجد رسول خدا و معجزه خواستن..

قصیده 15:رعد جنگی..

قصیده16:ضیافت جابر..

قصیده 17:کشته در مسجد..

قصیده 18:حضرت علی(ع) و سلمان..

قصیده19:اعرابی خدمت رسول خدا..

قصیده 20:خانه خریدن احمد کوفی از حضرت علی(ع)..

قصیده 21:غزا با جنیان..

قصیده 22:ذکر تصنیف آزری در باب مصنوعات الهی..

قصیده 23:ذکر واجبات سلیمی در باب وضو..

قصیده 24:عروسی رفتن خیرالنسا..

قصیده 25:غزا با عبدالصنم..

قصیده26:طال مغربی..

قصیده 27:مسلمان شدن زرین کمر..

قصیده 28:ختم کتاب و مدح اسداله الغالب..

فصل سوم:نتیجه گیری

نتیجه‌گیری..

فصل چهارم:تعلیقات و فهرست‌ها

آیات..

احادیث..

تلمیحات..

لغات..

فهرست اعلام..

اسامی خاص..

حیوانات..

ابزار جنگی..

اجرام آسمانی..

گلها و گیاهان..

کتب آسمانی..

اسامی قبیله ها..

بت ها..

اساطیر..

مکان..

فهرست منابع..