موضوع این پایان‌نامه بررسی شخصیت انوشیروان است. ابتدای فصل اول این پژوهش به تاریخ ساسانیان تا دوره قباد می‌پردازد ادامه فصل اول، خسرو انوشیروان در تاریخ (=جنگها، اصلاحات، شخصیت، سکه‌ها، دانش و عهد بزرگ تمدن ادبی و فلسفی ایران در دوره وی) را مورد بررسی قرار می‌دهد. پایان فصل نیز به بررسی ویژگی و شکل ظاهری ایوان مداین که پژوهشگران بنای آنرا به خسرو انوشیروان نسبت داده‌اند اختصاص دارد.

فصل دوم به بررسی خصوصیات خسرو انوشیروان در آثار و ادبیات باستانی ایران اختصاص دارد. در ابتدای این فصل نام خسرو انوشیروان در ادبیات باستانی ایران مورد بررسی قرار گرفته است و در پایان فصل به بررسی ویژگیهای خسرو انوشیروان در آثار فارسی میانه زرتشتی در شش اثر (= بندهش، زند وهمن یسن، کارنامه انوشیروان، اندرز خسرو قبادان، گزارش شطرنج و توقیعات بجای مانده از ایشان) اختصاص دارد.

فصل سوم که فصل آخر این پژوهش می‌باشد به بررسی شخصیت و تاریخ دوره خسرو انوشیروان در آثار دوران اسلامی بر اساس دیدگاههای فردوسی، دینوری، حمزه اصفهانی، گردیزی، ابن اثیر، ابن خلدون و مسعودی اختصاص دارد که تدقیق و مطالعه در این آثار نشان دهنده عظمت و شوکت سلسله ساسانیان در دوره خسرو انوشیروان می‌باشد.

بخش پایانی این پژوهش به جمع بندی و نتیجه‌گیری از مباحث بررسی شده می‌پردازد و حاوی مطالبی در رابطه با ویژگیهای شخصیتی خسرو انوشیروان و استنتاج از اقدامات وی می‌باشد در پایان نیز فهرست منابع فارسی و لاتین و چکیده انگلیسی درج گردیده است.

فهرست مطالب

چکیده .............................................................................................................. یک

پیشگفتار .......................................................................................................... سه

فصل اول: ‌ساسانیان

1-1- دودمان ساسانی ...................................................................................... 1

1-2- پادشاهی ساسانیان تا قباد......................................................................... 3

1-3- مزدک و جنبش مزدکیان ......................................................................... 25

1-4- خسروانوشیروان در تاریخ ..................................................................... 27

1-4-1- جنگ اول با بیزانس............................................................ 28

1-4-2- جنگ دوم با بیزانس............................................................ 29

1-4-3- جنگ با هیاطله.................................................................... 30

1-4-4- دست نشاندگی یمن........................................................... 30

1-4-5- جنگ با ترکها..................................................................... 31

1-4-6- جنگ سوم با بیزانس........................................................... 31

1-5- اصلاحات خسرو انوشیروان ................................................................... 33

1-5-1- برقراری نظم و آرامش........................................................ 33

1-5-2- مالیات................................................................................. 34

1-5-3- اصلاحات ارضی................................................................. 36

1-5-4- اصلاحات در تقسیمات کشوری و نظامی .......................... 38

1-6- شخصیت و خصال انوشیروان.................................................................. 40

1-7- سکه های انوشیروان و جام خسرو.......................................................... 43

1-7-1- سکه های انوشیروان .......................................................... 43

1-7-1-1- کلیات ........................................................................... 43

1-7-1-2- سکه‌های دوره انوشیروان .............................................. 46

1-7-2- جام خسرو......................................................................... 54

1-8- دانش در دوره خسرو انوشیروان ............................................................ 55

1-9- ایوان مداین یا طاق کسری....................................................................... 61

فصل دوم : خسرو انوشیروان در ادبیات باستانی ایران

2-1- بررسی نام خسروانوشیروان .................................................................. 64

2-2- خسرو انوشیروان در آثار فارسی میانه زرتشتی ....................................... 66

2-2-1- بندهش ............................................................................. 66

2-2-2- زند وهمن یسن................................................................. 67

2-2-3- کارنامه انوشیروان ............................................................. 70

2-2-4- اندرز خسرو قبادان ........................................................... 73

2-2-5- گزارش شطرنج و وضع نرد.............................................. 75

2-2-6- توقیعات انوشیروان............................................................ 77

فصل سوم: خسرو انوشیروان در کتابها و آثار دوران اسلامی

3-1- شاهنامه فردوسی .................................................................................... 80

3-2- پادشاهی خسرو انوشیروان به روایت مورخان دوران اسلامی .................. 120

3-2-1- مسعودی .......................................................................... 120

3-2-2- دینوری ........................................................................... 122

3-2-3- حمزه اصفهانی ................................................................. 123

3-2-4- گردیزی ........................................................................... 125

3-2-5- ابن اثیر.............................................................................. 126

3-2-6- ابن خلدون ....................................................................... 127

نتیجه‌گیری........................................................................................................ 129

فهرست منابع فارسی ........................................................................................ 131

فهرست منابع لاتین .......................................................................................... 137

چکیدة انگلیسی ................................................................................................ 138