مقاله بررسی اصل ولایت و ولایت حضرت علی (ع) بعد از پیامبر در 39 صفحه ورد قابل ویرایش

فهرست مطالب

شرح صفحه

مقدمه...............................................................................................................

موضع رسول اکرم (ص) در مورد آینده..................................................

الف- مسأله اول.............................................................................................

ب- مسأله دوم...............................................................................................

ولایت امام علی (ع) در قرآن کریم (1).......................................................

آیه تبلیغ...........................................................................................................

شأن نزول آیه................................................................................................

مراد از مولی..................................................................................................

ولایت امام علی (ع) در قرآن کریم(2) .......................................................

آیه اکمال........................................................................................................

مراد از الیوم چه روزی است؟ .............................................................................

الف- نظر زمخشری .....................................................................................

ب- عده‌ای گفته‌اند مراد از «الیوم» روز فتح مکه‌است!.............................

ب: روز عرفه..................................................................................................

ت: مراد از «الیوم» روز عید غدیر خم است. .............................................

شأن نزول آیه

شواهد و قرائن موجود در آیه..............................................................................

آخرین سخن............................................................................................................

فهرست منابع..................................................................................................




مقدمه:

انما ولیکم الله و رسوله والذین آمنو الذین یقیمون الصلواة و یوتون الزکاه و هم راکعون[1]

«ولی شما تنها خدا و پیامبر اوست و کسانی که ایمان آورده‌اند. همان کسانی که نماز بر پا می دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند»

آیة بالا که به حق «آیه ولایت» نامه گرفته است مطالب ارزشمندی در باب ولایت خدا، پیامبر (ص) و امیرمؤنان علی (ع) استفاده و می‌شود که برای رعایت اختصار مربیان بعضی از آن مطالب که مناسبت بیشتری با بحث دارد، سبزه می‌کنیم.

الف- تنها خداوند متعال، پیامبر اکرم (ص) و مؤمنان بر پا دارندة نماز و پرداخت کنندة زکات در حال رکوع، دارای حق ولایت و حکومت بر مؤمنان هستند.

خدواند پس از بر حذر داشتن مؤمنان از پذیرفتن ولایت و سرپرستی ناروای کافران، با جملة (انما ولیکم الله…. ) به معرفی آنان که شایستة ولایت هستند پرداخته و مؤمنان را به پذیرش ولایت آنان ارشاد کرده است.

اصل ولایت و حکومت در مرحلة نخست از آن خداوند متعال است و ولایت پیامبر و مؤمنانی که در حال رکوع زکات می‌دهند، در طول ولایت خداوند است و پرتوی از حاکمیت او.

ب- پرداخت زکات در حال رکوع - نشانه فرد تعیین‌شده برای حکومت و ولایت است. شهید مطهری نوشته است:

«آیه. مطلب را به شکلی بیان می‎کند که عمومیت بردار نیست، و به هیچ وجه نمی‌توان احتمال داد که این آیه نیز در صد بیان وارء اثباتی عام است؟ [2] زیرا قرآن در اینجا در صدد بیان یک قانون کلی نیست، نمی‌خواهد استجاب یا وجوب اداء زکات در حال رکوع را بیان کند و به عنوان تشریع یک مندوب یا یک فریضه اسلامی جعل قانون کند. بلکه اشاره به عمل واقع شده‌ای که فردی در خارج انجام داده و اکنون قرآن، عمل را مصرف آن فرد قرار داده و به نحو کفایه حکمی را که همان ولایت خواص است اثبات می‌کند.»[3]

حال باید دید آن شخص معین کیست و این ولایتی که خداوند متعال را برای او ثابت کرده است، چه نوع ولایتی است؟

بر اساس شأن نزول‌های متعدد و روایات بسیار، شخصیت مورد نظر در آیه شریفه حضرت امیرالمؤمنان، علی بن ابیطالب (ع)، است، بنابراین، از آیه شریفه استفاده می‌شود که ولایت و سرپرستی بر مؤمنان، از آن خدا، رسول او و علی بن ابی طالب (ع)، است.

مفسران شیعه و اهل سنت گرچه شأن نزول آیه را با روایت‌های مختلف گزارش کرده‌اند؛ اما تمام این گزارش‌ها در یک مطلب مشترک‌اند و آن مطلب این که آیه در شأن امیر مؤمنان علی (ع) نازل شده و‌آن مؤمن بر پا دارند. نماز و ادا کننده زکات د رحال رکوع کسی بر علی (ع)، نیست.[4]

حال سوال اینکه چرا خداوند متعال به صراحت نام علی (ع) را ذکر نکرده بلکه با کنایه ذکر کرده است؟

مفسران و متکلمان شیعه پاسخ‌های گوناگونی داده‌اند، اما به پاسخی که امام صادق (ع) و امام علی (ع)، از شبه بالا فرموده‌اند بدین فرح است. از امام صادق (ع) پرسیدند چرا خداوند متعال نام علی (ع) را به صراحت در قرآن کریم ذکر نکرده است؟ حضرت در پاسخ فرمودند. آیا وقتی خداوند متعال در قرآن کریم حکم نماز را بیان فرمود، کیفیت خواندن آن و تعداد رکعات را هم بیان کرد؟

روای گفت؛ نه! آیا به جز پیامبر گرامی اسلام (ص) چه کسی موظف بود که کیفیت خواندن نماز و تعداد رکعات آن را تعیین کند؟ آیا مردم از کجا فهمیدند که زکات به چه چیزهایی تعلق می‌گیرد و حد نصاب هر چیز برای تعلق زکات چیست؟ آیا غیر از این بود که تبیین و تفضیل کلیات به عهده پیامبر (ص) بوده است. خداوند متعادل می‌فرماید:

لتبین للناس ما نزل الیهم[5]

« تا برای مردم آنچه را به سویشان فرستاده شد تبیین کنی»

در مسأله ولایت نیز خداوند در آیه « اطیعوالله . . . » بیان کرد که اطلاعات اولوالامر واجب است و تعیین مصداق را به عهده پیامبر گذاشت.[6]

امام علی (ع) در مناظره‌اش با زندیقی دربارة آیه « انما ولیکم . . . » فرمودند:

« در میان امت هیچ اختلافی نیست که در آن روزگار جز یک نفر کسی دیگر در حال رکوع زکات نداده است و اگر نام آن شخص به صراحت در قران کریم ذکر می‌شد نام و قضیلتش را حذف می‌کردند. این رمز و رموز دیگری را که از قرآن برایت گفتم به این جهت به صورت رمز در قرآن کریم آمده است که تحریف گران از آن بی خبر بمانند و این حقایق به دست تو و امثال تو برسد».[7]

اگر مراد از جمله « والذین آمنوا …. » علی (ع) است چرا خداوند متعال به صورت جمع بیان فرموده است؟

1- جهت ترغیب مردم

زمخشری، یکی از مفسران بزرگ اهل سنت در پاسخ این پرسش نوشته است:

«این آیه در شأن علی (ع) نازل شده و سر این که لفظ جمع در آیه آمده است. با این که اشاره به یک فرد دارد برای آن است که مردم را به چنین کاری ترغیب کند. و بیان کند که بر مؤمنان لازم است که بر خیر و نیکی به تهی‌دستان کوشا باشند؛ بهطوری که حتی به انداز‌ه یک نماز آن را تأخیر نیندازند.»[8]

2- متعارف بودن جمع در فرد

شهید مطهری نوشته است:

«این سبک سخن که یک که یک حادثه شخصی مربوط به فرد معین به لفظ جمع بیان شود در قرآن کریم بی نظیر نیست، مثلاً می‌فرماید:

«یقولون لئن رجعنا الی المدینة‌ لیخرجن الاغر منها الاذل»[9]

«می‌گوینتد اگر به مدینه برگشتیم، عزیزتر خوارتر را بیرون می‌کند.»

قرآن کریم در این آیه به داستان واقع شده‌ای اشاره می‌کند و می‌فرماید: «می‌گویند . . . با این که ، گویند، یک نفرد «عبداله بن ابی» بیش نبوده است. که این که در عرف امروزه ما نیز این مطلب متداول است، می‌گوییم: می‌گویند چنین و چنان: با اینکه گویند، یک نفر بیش نیست.»[10]

علامه طباطبائی در پاسخ این پرسش نوشته است:

«اطلاق جملة بالا شامل تمامی انواع محنت‌ها می‌شود، چه آن آزارهایی که ممکن بود در مقابل تبلیغ این حکم ببیند و چه غیر آن . . . خطرهای محتمل در ابلاغ پیام یا این بوده که آن جناب را در حین تبلیغ پیام به قتل رسانند و یا ب راو شوریده و اوضاع را دگرگون سازند و یا او را به باد تهمت‌هایی که باعث ارتداد مردم شود بگیرند و یا حیله‌ای به کار برند که این حکم را قبل از آن که به مرحله عمل برسد خفته کرد. و ناکام بگذارند. اما خدای متعال به پیامبرش فرمان می‌دهد که پیام را به مردم ابلاغ کن و از این خطرها ترسی نداشته باش که خداوند تو را از آسب مردمان حفظ می‌کند.»[11]

ولایت امام علی (ع) در قرآن کریم(2)

2- آیه الکمال

الیوم یتس الذین کفروامن دینکم فلا تخشوهم و خشون الیوم اکملت لکم دینکم و اتصمت علیمکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا[12]

مهمترین بحثی که در این آیه وجود دارد این است که منظور از الیوم که در دو جمله بالا تکرار شده است چه روزی است؟ یعنی کدام روز است که این چهار جهت در آن جمع شده است: هم کافران درآن مأیوس شدند، هم دین کامل شد، هم نعمت خدا تام و تمام گردید. و هم خداوند به آئین اسلام به عنوان آئین‌‌نهایی مردم جهان راضی شد. در میا مفسران در این جا سخن بسیار است، ولی آنچه جای شک نیست این که چنین روزی باید روز بسیار مهم در تاریخ زندگی پیامبر باشد، نه یک روز ساده و معمولی از این رو، در بعضی از روایات آمده است که یهودیان و نطارا با شنیدن این آیه گفتند اگر چنین آیه‌ای درکتاب آیه‌ای در کتاب آسمانی نقل شده بود ما آن روز را روز عید قرار می‌دادیم.